MVP và hành trình thơ... (chuyên luận - V) - Ngô Hương Giang & Nguyễn Thanh Tâm
Ngô Hương Giang - Nguyễn Thanh Tâm
Mai Văn Phấn và hành trình
thơ vào cõi khác (V)

Bìa 4 sách chuyên luận
Chương I
CHÚ GIẢI THƠ MAI VĂN PHẤN
Nguyễn Thanh Tâm
(tiếp theo)
V. NGHI
LỄ NHẬN TÊN(*), Nxb. Hải Phòng,
1999
______________
Từ hạt mưa
Xuyên qua tầng không quá nhiều tầm nhìn(1)
Những hạt mưa rơi xuống sắc nhọn
Bầu trời xanh lơ vừa bị hoen thẫm
Phút chốc xoá mờ ước lệ chân mây(2).
Không chịu tan hạt mưa rơi vào ta
Thành sạn sỏi chạy khắp cơ thể
Tiếng máu gào trong bàn tay thuỷ ngân
Là thịt xương hay đá vôi âm ỉ(3).
Sủi bọt. Rạn nổ. Vụn nát
Hơi nóng bốc cao ngùn ngụt giữa trời
Nỗi khắc khoải không còn ý nghĩa
Sự đổi thay vượt quá sức mình.
Chưa kịp đắn đo, chưa kịp tưởng tượng
Đã chìm trong mưa, đã cuốn theo mưa
Bỗng nhận ra mình trong tiếng kêu người khác(4)
Những khẩu hình tựa phôi thai, miệng hạt, nhuỵ
hoa...(5).
______________
Khúc dạo đầu(1)
Sự kinh dị hay đổ nát(2)
Cùng con đường chạy qua ký ức(3)
Dấu chân không nhận ra nhau vô cảm trơn lỳ(4)
Cả dòng sông trúng độc từng dìm ta xuống đôi bờ
cỏ nát
Giờ thành đuôi sao chổi quét ngang trời
Kết thúc cơn mơ cuối cùng thế kỷ(5).
Tất cả đang dần trở lại
Nụ hôn, nắng mới, tiếng gà
Nước sông sẽ liền mạch
Khát vọng sẽ liền mạch(6).
Con đò cũ không nặng mà vẫn chìm
Biệt tăm tích bóng người chết yểu
Đã tắt hẳn ngọn đèn leo lét
Dường như chẳng còn vương vấn điều gì(7).
Ấy là dấu hiệu tái sinh
Hay bắt đầu những điều trọng đại
Chưa kịp xúc động
Mới mơ hồ nhận ra
Ban mai đã cuốn lấy ta những vòng tã lót(8).
______________
Mũi tên bóng tối(1)
Từ tưởng tượng
Và niềm khát vọng
Tôi rút những mũi tên
Ra đi tìm đích cho ngày(2).
Quanh tôi những tấm bia bất động(3)
Đây ngó sen vời vợi đáy hồ(4)
Kia lũ trẻ trần truồng chạy vào tôi hơn bốn mươi
năm trước(5)
Tôi mù mờ ngắm những mu mơ.
Từng mũi tên vạch đường bay vun vút
Xuyên táo chiều không gian thời gian
Xuyên táo nhân sinh quan và thế giới quan
Và tôi tin mình bắn trúng đích.
Khi cúi xuống dưới chân hoàng hôn(6)
Thấy bóng tối đã xếp dày hơn trước
Chợt phát hiện thấy rất nhiều lỗ thủng
Những ngọn đèn vừa thắp trên sông(7).
______________
Nghe Nana Mouskousri(1)
Không mơ hồ vẩn bụi
Mát trong chảy xuyên các đồ vật trong phòng(2)
Tay ngỡ trói vào chân bằng nước mắt(3)
Ta ngập ngừng trong giai điệu trôi đi.
Đã xa hiện thời, lu mờ quá khứ
Bao lối mòn, những bộ quần áo cũ(4)
Quên cả mình từng mất mát, khổ đau
Tiếng hát tung lưới quét ta về ánh sáng(5).
Hiện dần lên những lấm tấm vảy bạc
Nơi hoàng hôn chạm mặt ban
mai(6)
Đom đóm muốn thiêu mình trên
đống lửa
Cả vòm cây đang bật khóc
xuyên tường(7).
______________
Bức
ảnh, trái cây và giấc mơ(1)
Những bức ảnh thiếu sáng, những
trái cây chín ép và giấc mơ rụng cánh trước cơn mưa, chầm chậm trôi
ngược dòng ký ức(2).
Theo ngọn gió mở cánh đồng buổi
sớm, ùa vào những căn phòng lẫn bụi và ánh sáng, lau mồ hôi vừa tắm
gội giấc mơ(3).
Và
như thế, cội nguồn trong gang tấc, lúc quay về là đi hết đời mình, hay chờ luân hồi trở lại kiếp sau(4).
Những linh hồn kia chưa kịp đầu
thai, đang ngưng lại nơi không gian thờ phụng, bay lửng lơ rồi nấp vào bái
vật giáo bất động(5).
Có ai chạy từ giấc mơ, trái cây
đến bức ảnh, để nhặt được những gì mình đánh mất, nghe tù đọng từng
giọt nước mắt và nhận ra sự chai lỳ của mỗi bóng râm(6).
Nơi đầu nguồn đã thay một không
gian và thế hệ cỏ non đang ran ran trên đất(7).
Những linh hồn đứng vào góc mở
ánh sáng khác, trong tiếng rên của giọt sương mới, dè dặt vụng về gõ
cửa từng nguyên âm(8).
Nhưng khắp nơi đang bắt đầu những
dòng đổ vào ký ức, cả từ bức ảnh, trái cây, giấc mơ thành giọng nói
đêm qua(9).
______________
Thời
vụ(1)
Cánh đồng trên đầu vừa mở cho
tiếng vọng(2)
Cởi bỏ những ưu phiền
Cởi bỏ hoàng hôn
Mạch nước chảy về
Mỗi giọt đều được lau chùi từ
thăm thẳm
Nhằm nơi ta bay ngược cánh cò(3).
Lại vỡ bài ca gieo hạt(4)
Tiếng trầm hùng qua thanh đới tổ
tiên(5)
Như cố dạy giọt mồ hôi học nói(6)
Cỏ lác u sầu biết gượng mà đi(7).
Nhưng cánh đồng không chờ lâu
được(8)
Qua bình minh, rồi trở lại bầu
trời
Có ai đặt vào tay ta khoảng lặng
im vụn rời như nắm thóc(9)
Lời ca chống những cặp môi lên làm
ẩm ướt cả không gian(10).
______________
Trong
căn phòng
Đèn
bật sáng
Mọi
vật nhìn rất rõ
Chiếc
gạt tàn kia
Bóng
tối đã hình dung(1).
Ý
tưởng mới hiện hình
Những
điều chưa kịp giải thích
Cũng nằm yên trong ánh
sáng chan hoà(2).
Còn mang một nửa bóng
tối(3)
Tôi lấy hơi cho những âm
vang
Bắt đầu là tiếng nấc
hụt yếu hèn...
Muốn giật chiếc công
tắc trong chốc lát
Gọi tên sự tù mù lẫn
cả sự sáng lên(4).
______________
Cấu
trúc tạm thời( 1)
Những thửa ruộng, nóc nhà, bóng cây, mái tóc...(2)
Chuyển động lặng im, vụn rời, không quy luật.
Chúng chờ đợi tiếng cười tiếng khóc
Nỗi lo âu tìm cột mốc vô tư
Sự chân thành cảm hoá dối lừa
Để tạm thời tạo nên cấu trúc.
Ta chạy qua những ô cửa lấp loá
Ngã bảy ngã ba nờm nợp bóng
người
Nơi công cộng tiếng hỏi chào vồn
vã
Như chẳng hề có gì xảy ra.
Kìa thửa ruộng đang vươn lên che
chở những ngôi nhà(3)
Và bóng cây cố hiện thân thành
mái tóc
Cơn hạn hán réo sôi trong bàn
chân chim chóc(4)
Tia nắng cuối chiều mơ mộng kéo
thành tơ(5).
______________
Bây
giờ mưa phùn(1)
Khi mưa phùn làm lại từ đầu(2)
Anh vẫn còn mơ hét vang trong tóc(3)
Em bảo khi ấy em đã tỉnh
Bởi không gian ẩm ướt đang về(4).
Cứ thương anh sao mơ nhiều, mơ lâu quá
Bởi lúc đó anh vẫn muốn hết mình
Thế còn ai cầm tay em
Nghe tiếng thở của em bên kia mộng mị...(5)
Anh bỗng sợ rồi mưa phùn nghe thấy
Biết chúng mình đã trẻ trung hơn xưa(6)
Những ý nghĩ lung tung chạy cùng sóng lá
Mùa này nụ mầm thường lên rất nhanh(7).
______________
Phía
sau ánh sáng
Bóng những chiếc ghế,
hàng cây, ngọn tháp...(1)
Trốn màn đêm đi tìm
ước mơ(2)
Những lưng ghế không
biết đổ mồ hôi
Và tán lá không làm
ra diệp lục
Cả quả chuông cố rung
lên mà không thành tiếng(3)
Ranh giới giấc mơ -
Ranh giới chân trời...
Những giấc mơ cố vùng
vẫy đến tận cùng sự thật(4)
Nhưng bóng ghế, bóng
những hàng cây, ngọn tháp...
Ngã sõng xoài về phía
sắp bình minh.
______________
Giải
pháp(1)
Sự e dè thường được bọc kín
thành nhân trong hạt. Dẫu mang nhiều hứa hẹn mùa xanh, những hiệu quả
bội thu tiếp nối, nó vẫn không tự thoát ra khỏi lớp vỏ dày(2).
Dù thấy mình quan trọng bao nhiêu,
ví với tầm nhìn không gian rộng lớn, những âm thanh dẫu hùng tráng...
Nhưng sắc màu huyền ảo của nó chỉ lan toả từ ranh giới này sang ranh giới
nọ(3).
Chỉ khi một cánh chim hay tia
sáng ngôi sao vô tình nào bỗng xuyên thủng lớp vỏ kia bí ẩn, hay hạt
giống được chạm vào dịu nhẹ ngón tay của hạt mưa xuân, mọi trật tự và
quan niệm sẽ khác(4).
Trước mắt đâu còn đường chân
trời, mà chỏm tóc của nhiều người nối tiếp nhau chạy gấp. Họ dốc sức
chạy xa hơn khi phát hiện ra những đích khác(5).
Vẫn thói quen hào hứng và lạc
quan xưa cũ, ta ngẫu hứng một giai điệu gì quen lắm, sao thấy không hào
sảng và lôi cuốn như xưa(6).
Vội ve vuốt một mầm cây vừa mọc
dưới chân và tưởng tượng ra mùi hoa trái dâng lên trong một khung cảnh
mới. Đứng lên, ta hiểu mình vừa xua đi một nỗi kinh hoàng(7).
______________
Sáng mùa hè
Lá sen và ngó sen
Tỉnh dậy trong vòng tay của nước
Bờ vai em trong mịn nhô lên
Lại tan theo sóng lăn tăn...(1)
Anh trấn tĩnh níu vào chân cỏ
Gọi em trong bầu trời mở rộng
Và màn đêm vừa tan ra quá nhanh(2).
Không nghe được tiếng mình
Chỉ thấy tiếng hoa loa kèn vọng lại
Nhưng anh tin là em đã nghe.
Em đã nghe
Nên gốc cây vừa tưới mới ngấm nhanh đến thế
Vòm phượng vĩ đẫm sương sáng nay bốc cháy
Những quả ngô đồng khô nỏ khua vang(3).
Lao vào đất những ngón chân khát nước
Chiếc lá mới nhô lên đặt lại ca từ
Lửa đã bén trong không gian lặng lẽ
Từ nỗi niềm vừa rơi xuống vỡ tan(4).
______________
Từ
một đường bay
Trong màn sương quánh đặc ẩm tối
Bóng cây im lìm rũ rượi
Cánh chim vút lên mở một đường bay(1).
Như tất cả cùng lặng thinh chờ đợi
Giữa không gian bí ẩn rộng thênh
Cánh chim hoá ngọn cờ phát lệnh(2).
Lưỡi chổi vô tâm làm run rẩy mặt đường
Những răng lược bén vào chân tóc
Đôi môi cô đơn tìm lên vòm ngực
Bao cặp mắt mở to nhìn ngọn lửa bốc cháy từ sương(3).
Đâu phải từ ngàn xưa truyền lại(4)
Lửa vừa bén lên từ một đường bay(5)
Có tàn than bắn vào ta nơi nỗi đau buốt sáng(6)
Sau tiếng chân chim nhẹ nhàng đậu lên sống lưng, đỉnh sọ
Ta thấy qua ngực mình mây xám dần trong(7).
______________
Dấu
vết bình minh
Sóng sắc lẻm, đường chân trời đã vỡ
Ban mai trào lên nơi ranh giới xoá nhoà
Muôn ngàn mắt em xoay không gian lập thể
Trong hạt sương trôi căng mọng phập phồng(1).
Đừng trôi lại gần đám mây đẫm xăng
Dù cố giấu đi mười ngón tay có lửa
Những lưỡi gió thơm tho luồn vào lỗ tai
Ấp lên hoang sơ giấc mơ của cỏ.(2)
Da thịt anh rộn ràng mang dấu chân em(3)
Làm những móng tay trên đất càng vang vọng(4)
Mỗi đốt xương muốn rời ra ngân lên bộ hơi(5)
Ngỡ có đôi môi trên đỉnh đầu đang thổi.
______________
(1) Nếu cần phải đặt tên cho bức tranh lập
thể này, Mai Văn Phấn sẽ đặt tên là Bình minh/ Ban mai như chính cách anh gọi
tên thi tứ của mình. Bức tranh được tạo nên bởi những hình ảnh đan chồng, lồng
nhập, những hình nét bất quy tắc (trong thị giác thông thường). Nhưng chính
Pablo Picasso đã nói, người nghệ sĩ trình hiện cái anh ta cảm thấy chứ không
phải là cái đang hiện diện, hoặc A. Ainstein nói là Thế giới như tôi thấy. Bởi thế, hoàn toàn có thể mô tả bức tranh ấy
bằng ngôn ngữ như Mai Văn Phấn đã thực hiện. Sóng, đường chân trời rạn vỡ, ngọn
sóng như mắt em, lập thể những chân trời, những hình ảnh về thế giới, hạt sương
căng mọng, phập phồng là những mảnh ghép, những mảng màu, hình khối trong một
bố cục lập thể đã được gọi tên.
Anh
đã rơi
Thế
là rơi xuống nơi em
Xoã cánh trên vòm xanh sũng nước(1)
Dưới gốc kia lũ trẻ đã ngậm đèn(2)
Củi cháy hết và hòn than nhắm mắt(3).
Mặc
lũ vịt chạy lên triền đê đẻ trứng
Bên mầm cây nâng trời đất chui lên
Cả nỗi cô đơn cây kèn vừa ngân
Tiếng lóng lánh nấp trong chiếc kim tuột chỉ(4).
Khẽ
nhắm mắt, khẽ ngậm vào tóc em
Đang chết đi và đang sinh sản
Dù có lả đi thành âm u bóng tối
Lại thấy huy hoàng chạm những môi hôn(5).
______________
Tập
phát âm
Không còn ác cảm hôm
nào
Bóng tối mềm duỗi dài
trên đất
Thanh bình tĩnh lặng
Cỏ hân hoan vừa nhận
ra mình(1).
Màu đen thấm dần từ
ngọn xuống chân
Chảy từ vú u ơ khổng
lồ nhẫn nại
Dòng sự thật âm bản
hiện lên
Ngỡ ai phát nhanh những
thước phim đã mốc(2).
Miệng bóng tối ghé
vào thanh bạch
Hơi độc từng phun
ngược lại âm hình
Nơi đoán phạt trắng
đen, thiện ác
Lá cỏ trồi ra chiếc
lưỡi phân minh(3).
______________
Giọng
nói
Vừa tỉnh dậy
Tôi ngỡ nghe giọng nói
Chưa biết từ đâu...
Vang vọng đi đâu...(1)
Hình như nước ngoài kia sắp chảy xiết
Nhuỵ hoa trong vườn dính được chân ong
Đôi môi muốn mọc chân chạy trên da thịt
Lưỡi lửa thèm thuồng nhoài đến chân rơm...(2)
Chỉ thế thôi ư?
Mà sinh ra giọng nói
Thế thì trái với các định nghĩa, tiêu đề
Tôi đã học, tôi nghe(3).
Khi tha thẩn lạc vào chốn cũ
Đất vẫn ăn từng bữa những âm thầm
Nỗi âm thầm vò xé trong hàm răng làm tôi vùng bỏ chạy
Không có tiếng vang nào bởi các ngón chân(4).
______________
Nhịp
thu về
Mùa thu buông ngàn vạn con đò(1)
Hít thở nhịp nhàng tiếng khoả nước
Có tay sào vô hình chống xuống vai tôi
Cả đôi bờ run lên hồi hộp(2).
Hạt mưa vỡ từ giấc mơ mùa hạ
Ngọn cỏ ngước lên đón từng giọt ngập ngừng
Xác lá mủn, hồn chạy nhanh lên ngọn
Cao xanh về trong hốc mắt tan sương(3).
Từ đây sang bờ ấy gần lắm chứ
Thế mà xao xác hết mùa thu(4)
Ai lịm vào sắc hoa mê đắm
Làm con đò kia phải quay lại đi tìm(5).
______________
Quyền lực mùa thu
Mùa thu đổ những dòng thép nóng
Chảy về chầm chậm rót vào khuôn(1).
Vào hàng cây vừa chạy qua mùa hè rũ rợi(2)
Cánh đồng nhìn mây bằng gốc rạ tươi
Những mái rạ xếp lên nhau thở dốc
Mặt đất nôn nao mở miệng sông hồ
Mùa thu chảy vào nỗi niềm thâm căn cố đế
Hơi nóng rân rân truyền lên thịt da.
Vọng tiếng reo trên nguồn rừng góc bể
Hay tự nơi nào vừa tan chảy u mê
Nơi thánh đường không ai thờ phụng
Phi lý lỗi thời mọi toan tính suy tư
Mọi bền chặt đã đến giờ tan loãng
Nung nấu réo sôi từng vật thể tế bào(3).
Ai biết được những gì trở lại
Khi mùa thu thoát qua mắt sâm cầm(4)
Những gót sắt vụng về mắc vào tơ nhện
Quyền lực phát ra từ đài hoa ngọc trâm(5).
______________
Hoa Bằng
Lăng(1)
Ban chiều. Trên đỉnh bóng cây đang tối dần thành miệng
vực, những bông hoa bằng lăng rực rỡ đăng quang. Muôn ngàn môi hoa, cánh
tay hoa đung đưa trong nghi lễ xông hương của mặt đất tạ ơn vòm trời. Hơi
nóng vẫn đổ về bốc hơi mặt ao đầm, muốn khẳng định ngự trị liên tục của mùa
hè. Cả ngôi nhà quay mặt về hướng tây cũng ngộ nhận về mặt trời, dù
nắng xế đã chiếm gần hết phòng khách.
Tôi ngước lên dòng thác màu tím
nhạt từ bông hoa đang dội xuống ngực mình. Không phải ai đi qua mùa hè
cũng được vô tình tắm gội.
Vực thẳm của bóng cây khi chiều
xuống càng hun hút và rợn ngợp. Biết có ai dìu những bông bằng lăng bé
bỏng đi đâu.
Chắc là hoa vẫn rực rỡ và thản
nhiên ban phước.
Dòng thác màu tím nhạt thấm từ đỉnh đầu xuống đến gót chân, chẳng
sợ phai đi khi mắt tôi nhắm lại.
Khi mưa thu đem theo bao hứa hẹn
để lấp đầy miệng vực, tôi sẽ thay những bông hoa kia làm nhân chứng hôm
nay.
______________