Thong
dong trong cõi thơ
(Nhà thơ Lý Đợi thực hiện)

Nhà
thơ Lý Đợi
- Mỗi tập thơ của anh trước đây
là một sự chủ tâm đi vào một hai phong cách rõ rệt. Tự nhìn lại những tập thơ
trước của mình, anh thấy chúng thuộc các phong cách nào?
- Mai Văn Phấn (MVP): Tập thơ đầu
tay “Giọt nắng - 1992” tôi viết theo bản năng, nhằm giải tỏa tâm trạng
và ám ảnh về đời sống lúc đó. Năm ấy tôi 37 tuổi, thời điểm tôi viết trở lại
sau gần 20 năm đoạn tuyệt với thơ. Hai tập thơ tiếp theo (Gọi xanh, Cầu
nguyện ban mai) kết hợp truyền thống với tâm thức hiện đại. Tập thơ “Nghi
lễ nhận tên” và trường ca “Người cùng thời” là cách tôi dò dẫm, vượt
thoát khỏi hệ mỹ cảm cũ. Đến “Vách nước” là kết hợp có chọn lọc tổng hòa
những khuynh hướng hiện đại (Siêu thực, Tượng trưng, Biểu hiện…). Năm 2009, tôi
in hai tập với hai phong cách và khuynh huớng khác nhau. Tập “Hôm sau”
là một hướng triển khai phong cách hậu-hiện đại trong điều kiện Việt Nam ;
Tập “và đột nhiên gió thổi” theo cổ-điển-mới.
- Nhiều người suốt đời chỉ đi
theo lối mòn, tại sao anh lại chọn hướng thể nghiệm và luôn thay đổi như vậy?
- MVP: Tôi không bao giờ lặp lại
mình. Bài thơ, tập thơ sau khi ra đời đã hoàn thành sứ mệnh và cũng không để
lại cho người làm ra nó một kinh nghiệm gì. Kinh nghiệm, ở đây có chăng, chỉ
cho nhà thơ một khả năng tự vệ để anh ta không lao đầu vào con đườg cũ. Là một
thi sĩ đúng nghĩa, nếu không sáng tạo, tức không làm ra những sản phẩm mới, coi
như anh ta đã chết.
- Các phong cách và thủ pháp đa
dạng là vậy, nhưng “sợi chỉ” xuyên suốt trong ý niệm về sáng tạo của anh [có lẽ
chủ đạo] vẫn là siêu thực. Cảm hứng nào để anh đến với tinh thần siêu thực, khi
chủ nghĩa này vốn xa lạ với sinh quyển thơ Việt Nam nói chung và miền Bắc nói
riêng?
- MVP: Nhìn lại 9 tập thơ đã xuất
bản, đó là cách tôi đi từ truyền thống đến hiện đại và tìm ra giọng thơ riêng
biệt như bây giờ. Ở tập thơ “Vách nước” hình ảnh siêu thực đa dạng và
khá phồn tạp. Nhưng đến những tập thơ sau này, nhất là “Bầu trời không mái
che” vừa xuất bản, tôi cố gắng tránh cách biểu hiện đó. Thực ra “Siêu thực”
không còn mới mẻ, nhưng “vết bỏng” của nó vẫn ảnh hướng tới nhiều thế hệ sau
này. Không riêng thơ ca, mà trong hội họa, thời trang, kiến trúc… nhiều
nghệ sỹ vẫn mượn cách biểu hiện siêu thực để đến với những chủ đích khác.
- Đọc tập thơ mới nhất của anh,
có thể dùng 2 chữ là diễn tả được tinh thần chính: thong dong. Với những tác
giả thường tình, thong dong đã khó, với những tác giả yêu thích sự thể nghiệm,
vốn chuộng ý niệm, lý thuyết và phong cách, thong dong càng khó hơn. Tại sao
lúc này anh chọn sự thong dong? Và từ nguồn cơn nào mà anh thong dong dễ dàng
như thế?
- MVP: Cảm ơn anh đã tìm ra từ
“thong dong” đặt cho phong cách của tôi hiện nay. Sau khi đã băng qua những “sa
mạc” khuynh hướng như, Siêu thực, Tượng trưng, Biểu hiện, thơ Ngôn ngữ, Tân
hình thức, Hậu hiện đại, Cổ điển mới…, tôi thấy sao chúng ta không tự tìm lấy một
khuynh hướng, mà phải lệ thuộc vào “thằng Tây”? Những khuynh hướng ấy bên ngoài
họ đã xếp vào viện bảo tàng từ thế kỷ trước, trong khi chúng ta vẫn lúng túng,
tranh cãi… Vậy “thong dong” là cách tôi tìm về với cội nguồn thi ca, để cho cảm
xúc trôi chảy tự nhiên và tìm cách nói hồn nhiên, tối giản, trong trẻo nhất.
- Quan niệm về thơ và công việc
sáng tạo của anh bây giờ chắc khác trước đây nhiều lắm?
- MVP: Tiếc những năm trước đây mình
lay hoay, lúng túng lâu quá.
- Những ý khác của anh nhân tập thơ
mới này?
- MVP: Lại phải chuẩn bị cho cuộc
lên đường mới.
- Mong chờ ý kiến của
anh. Chúc anh và gia đình năm mới bình an, như ý.
- MVP: Cảm ơn anh!
(Nguồn: Báo thể thao văn hóa, cuối tuần,
8/2011)

Tranh của Rafal Olbinski (Ba Lan)