Thong dong trong cõi thơ
(Nhà thơ Lý Đợi thực hiện)

Nhà thơ Lý Đợi

- Mỗi tập thơ của anh trước đây là một sự chủ tâm đi vào một hai phong cách rõ rệt. Tự nhìn lại những tập thơ trước của mình, anh thấy chúng thuộc các phong cách nào?

- Mai Văn Phấn (MVP): Tập thơ đầu tay “Giọt nắng - 1992” tôi viết theo bản năng, nhằm giải tỏa tâm trạng và ám ảnh về đời sống lúc đó. Năm ấy tôi 37 tuổi, thời điểm tôi viết trở lại sau gần 20 năm đoạn tuyệt với thơ. Hai tập thơ tiếp theo (Gọi xanh, Cầu nguyện ban mai) kết hợp truyền thống với tâm thức hiện đại. Tập thơ “Nghi lễ nhận tên” và trường ca “Người cùng thời” là cách tôi dò dẫm, vượt thoát khỏi hệ mỹ cảm cũ. Đến “Vách nước” là kết hợp có chọn lọc tổng hòa những khuynh hướng hiện đại (Siêu thực, Tượng trưng, Biểu hiện…). Năm 2009, tôi in hai tập với hai phong cách và khuynh huớng khác nhau. Tập “Hôm sau” là một hướng triển khai phong cách hậu-hiện đại trong điều kiện Việt Nam ; Tập “và đột nhiên gió thổi” theo cổ-điển-mới.

- Nhiều người suốt đời chỉ đi theo lối mòn, tại sao anh lại chọn hướng thể nghiệm và luôn thay đổi như vậy?

- MVP: Tôi không bao giờ lặp lại mình. Bài thơ, tập thơ sau khi ra đời đã hoàn thành sứ mệnh và cũng không để lại cho người làm ra nó một kinh nghiệm gì. Kinh nghiệm, ở đây có chăng, chỉ cho nhà thơ một khả năng tự vệ để anh ta không lao đầu vào con đườg cũ. Là một thi sĩ đúng nghĩa, nếu không sáng tạo, tức không làm ra những sản phẩm mới, coi như anh ta đã chết.

- Các phong cách và thủ pháp đa dạng là vậy, nhưng “sợi chỉ” xuyên suốt trong ý niệm về sáng tạo của anh [có lẽ chủ đạo] vẫn là siêu thực. Cảm hứng nào để anh đến với tinh thần siêu thực, khi chủ nghĩa này vốn xa lạ với sinh quyển thơ Việt Nam nói chung và miền Bắc nói riêng?

- MVP: Nhìn lại 9 tập thơ đã xuất bản, đó là cách tôi đi từ truyền thống đến hiện đại và tìm ra giọng thơ riêng biệt như bây giờ. Ở tập thơ “Vách nước” hình ảnh siêu thực đa dạng và khá phồn tạp. Nhưng đến những tập thơ sau này, nhất là “Bầu trời không mái che” vừa xuất bản, tôi cố gắng tránh cách biểu hiện đó. Thực ra “Siêu thực” không còn mới mẻ, nhưng “vết bỏng” của nó vẫn ảnh hướng tới nhiều thế hệ sau này. Không riêng thơ ca, mà trong hội họa, thời trang, kiến trúc… nhiều nghệ sỹ vẫn mượn cách biểu hiện siêu thực để đến với những chủ đích khác.

- Đọc tập thơ mới nhất của anh, có thể dùng 2 chữ là diễn tả được tinh thần chính: thong dong. Với những tác giả thường tình, thong dong đã khó, với những tác giả yêu thích sự thể nghiệm, vốn chuộng ý niệm, lý thuyết và phong cách, thong dong càng khó hơn. Tại sao lúc này anh chọn sự thong dong? Và từ nguồn cơn nào mà anh thong dong dễ dàng như thế?

- MVP: Cảm ơn anh đã tìm ra từ “thong dong” đặt cho phong cách của tôi hiện nay. Sau khi đã băng qua những “sa mạc” khuynh hướng như, Siêu thực, Tượng trưng, Biểu hiện, thơ Ngôn ngữ, Tân hình thức, Hậu hiện đại, Cổ điển mới…, tôi thấy sao chúng ta không tự tìm lấy một khuynh hướng, mà phải lệ thuộc vào “thằng Tây”? Những khuynh hướng ấy bên ngoài họ đã xếp vào viện bảo tàng từ thế kỷ trước, trong khi chúng ta vẫn lúng túng, tranh cãi… Vậy “thong dong” là cách tôi tìm về với cội nguồn thi ca, để cho cảm xúc trôi chảy tự nhiên và tìm cách nói hồn nhiên, tối giản, trong trẻo nhất.

- Quan niệm về thơ và công việc sáng tạo của anh bây giờ chắc khác trước đây nhiều lắm?

- MVP: Tiếc những năm trước đây mình lay hoay, lúng túng lâu quá.

- Những ý khác của anh nhân tập thơ mới này?

- MVP: Lại phải chuẩn bị cho cuộc lên đường mới.

- Mong chờ ý kiến của anh. Chúc anh và gia đình năm mới bình an, như ý.

- MVP: Cảm ơn anh!

(Nguồn: Báo thể thao văn hóa, cuối tuần, 8/2011)

Tranh của Rafal Olbinski (Ba Lan)