Những hòn cuội của Mai Văn Phấn
(Bình chú bài thơ "Tĩnh lặng, 39")
Chân dung NV Bão Vũ – Gò đồng của NT Phạm Xuân Trường
Tĩnh lặng
39.
Tôi chồng năm hòn cuội
Vẽ xung quanh những
vòng sóng
Hôm nay tôi biết
Mình đã nhầm
Từ năm hòn cuội
Đang mở ra những đường
thẳng tắp
Tôi sẽ không xếp
Bất kỳ vật gì chồng lên
nhau nữa
Trong tầm nhìn.
Bão Vũ
Thơ Mai Văn Phấn đã dấn sâu vào địa hạt tôn
giáo, cụ thể hơn là Phật giáo – minh triết phương Đông. Bài thơ như một khúc
kinh Vệ Đà với tính triết lý vươn lên rất cao như cây đậu trong cổ tích… mảnh
mai tươi nõn mà vươn mãi đến mức không xác định được đỉnh của nó. Tôi nghĩ,
Phật sẽ nói: Các con cứ niệm ắt sẽ ngộ. Khi ấy hào quang sẽ chói lòa trước mắt
các con.
Bạn sẽ hỏi: Vậy Thơ ở chỗ nào trong những lời
răn giảng cao siêu ấy? Thưa, các kinh sách của mọi tôn giáo vốn dĩ là Thơ. Và
Thơ bắt nguồn từ những thánh kinh, từ những suy niệm của con người.
Xin đừng mất công tìm ý nghĩa ở những hình
ảnh hiển hiện trước mắt. Hãy hình dung, khi Đức Phật giảng giải kinh ngôn của mình:
Dưới gốc bồ đề, Ngài ngồi, tay cầm một chiếc que nhỏ. Ngài nói. Mắt nhìn xa vời
và tay vạch que trên cát những hình bất kỳ. Hãy lắng nghe lời Ngài. Hãy nhìn
hướng mắt Ngài sẽ thấy những điều kỳ thú. Nhưng tay Ngài không ngừng vẽ trên
cát những hình vẽ mà nếu cứ cố tìm ý nghĩa của những hình vẽ ấy sẽ thấy… vô
nghĩa. Sự tĩnh lặng ở ngay trong những lời Ngài. Ánh mắt Ngài, trong những hình
vẽ vô nghĩa ấy. Nhưng đó là sự tĩnh lặng đa ngôn, hàm chứa rất nhiều điều.
Tôi không nhắc lại bài thơ và cố ý lý giải
thơ Mai Văn Phấn. Mặc dù hình ảnh những vòng sóng bao quanh những hòn sỏi gợi
đến khu vườn trứ danh “Karesansui” của Nhật Bản, loại vườn cảnh không hoa,
không cây, không mặt nước; mà kết cấu bằng đá, cát có vạch những vòng sóng, như
khu vườn Ryouanji nổi tiếng ở cố đô Kyoto, thế kỷ 15, chỉ gồm những tảng đá bố
cục rời rạc trên mặt sân rải cát khô. Khu vườn ấy là một pho triết lý về vũ trụ
và cuộc sống.
Tôi đã hiểu thơ Mai Văn Phấn như thế.
Vườn đá Karesansui của Nhật Bản
Vườn Ryouanji
ở cố đô Kyoto, Nhật Bản