IN MEMORY OF POET JACK HIRSCHMAN: WPM - VIETNAM

The Vietnamese - English bilingual poems of Jack Hirschman

Translated by Nguyễn Thành Sang & Mai Văn Phấn

 

 

 

 

 

 

 

BÁNH PUDDING KIẾN CỦA NGƯỜI PAIUTE*

 

Họ đi trong đêm trước khi loài kiến thức giấc  

với bao tải rỗng và giỏ than còn hồng.

Họ bẻ những cành cây nơi kiến đang ngủ,

hoặc cạo từ vỏ cây, nhét vào trong bao

rồi trộn cùng những viên than.

Chân họ và chiếc kìm bỏng rát.

Họ về nhà, đổ ra những xác kiến

trên tấm thảm da, rồi rửa sạch,

trộn với bột mì để thành nước xốt

chiếc bánh pudding ấy sẽ nguội vào ban sáng.  

Một trăm năm sau, chiếc bánh kiến này

có thể trồi lên mặt đất, trên một bàn ăn thịnh soạn

và lao thẳng vào mặt bất kỳ tên phát xít chết tiệt nào.

 

* Bộ lạc Paiute thuộc người dân Nam Paiute ở Las Vegas, Hoa Kỳ. ND

 

 

 

ASA

 

Tôi không thể hình dung về bạn theo cách ấy

nếu tiếng cười sảng khoái không lấp đầy hộp sọ của tôi,

và đường cong

của lối mòn xuống những lô đất cuối phố

ở Bronx.

Anh bạn cũ của tôi, xem bạn đã đi và làm gì vậy?

chân thiếc của bạn đá vào cái xô

xuống bậc cửa cuối cùng, và khu phố chết chóc

trở nên sống động như thể ngọn lửa.

Bây giờ tôi ngồi bó gối quá mang tai,

trong tay giữ lấy mặt trời,  

trên vai, trên cánh tay tôi,

trong suy nghĩ của tôi ở đầu ngọn bút

Tôi mang một bản chất của Asa,

người anh em dù không cùng huyết thống,

lòng bàn tay trên vai thời thơ ấu,

sự lắc lư phép thuật của bài thơ,

người đã ra trận  

và sống lưu vong sau đó

đã chỉ ngón tay vào tôi

khiến cho hòn đảo bên cạnh thêm xa.

Trong nhiều năm, chúng tôi cùng nhau du hành qua các bài thơ,

mặc dù các lục địa cách xa nhau, bằng những cơn hít thở

những viên ngọc quý của nghệ thuật nhạc jazz với những ngôn từ–

           "Cơ hội là ..."

           Cơ hội là tình cờ

           Cơ hội là quyền lực

bao trùm nó,

và thiết kế trong đó

tất cả những con đường

nơi Thiên Chúa và thiên thần

và các thiên sứ cứ thế được nhân lên.  

Tôi sẽ luôn nhìn thấy anh, giang rộng cánh tay, lướt qua và nhảy trên đỉnh

những bậc thang cao vút,

đó chính là thủ pháp những bài thơ,

được ghép lại với nhau, trần tục với bí ẩn,

bằng cách ấy, anh nâng các chữ cái ngang cạp quần của họ,  

lật  chúng từ trong ra ngoài,

thực hiện các giao ước với sự vắng mặt bên trong và giữa họ,

nhảy xuống con phố ẩm mốc

qua các vết nứt, tạo nên những cuốn sách về những nhà giả kim chính xác tinh vi

có thể đúc ra những Abrahams mới ở đáy sông Hoàng Hà

trong thế kỷ thứ ba trước Công nguyên,

và làm cho chúng giống như hoa thủy tiên trên Hebden Heath.

Luôn luôn là bóng tối sáng sủa khi Asa trên bàn

đánh vần ra dòng dõi bảng chữ cái và cây cối,

làm chói mắt những đứa trẻ bập bẹ với phong cách nói năng của anh ta,

được đưa vào một cách hoàn hảo và đồng bộ,

và những đường nối của chứng hoang tưởng sẽ bị chia cắt bởi sự tự ti sâu sắc của anh,

và gỗ như thể bị thôi miên lột xác thành nét vẽ huyền bí

Bây giờ anh ta phải là một với khoảng cách giữa và xung quanh

trong các chữ cái mà anh ta yêu thích nhất,

một phong cách và nội dung cuối cùng,

nhưng tiếng ồn ào lo lắng của cái xô khi nó đổ xuống

nghe giống như Lửa!

và những chiếc thang được gọi ra đơn giản sẽ không nằm xuống một cách chính xác

bởi vì chúng cũng là những bài thơ

Tôi không thể hình dung về bạn theo cách đó

nếu tiếng cười sảng khoái không lấp đầy hộp sọ của tôi,

và đường cong

của lối mòn xuống những lô đất ở cuối con phố

ở Bronx.

Một đứa trẻ nhỏ có thể thu hút sự chú ý

với một chiếc áo khoác bụi bặm,  

trong chiếc quần dài đến đầu gối, áo phông,

quần đùi vào mùa thu.

Bạn đã như vậy.

Tôi cũng thế.

Gặp bạn ở đó sau giờ học đã tan.

 

 

 

NELLIE

 

Sau tiếng hét của anh, sự vuốt ve, tiếng la hét của cô, những thứ bị ném đi,

tiếng đập cửa, tiếng khóc cay đắng,

thoát ra khỏi chiếc hộp mỏng, khi tờ giấy mỏng manh được tách ra,

cô sẽ cầm lên đôi tất siêu mỏng

và lướt đầu ngón tay dọc theo chúng,

lại từ từ mỉm cười đầy nữ tính.  

Cô bắt đầu hát bài hát của Perry Como,

cô yêu Perry Como và hát

cùng một bài hát mà anh đã hát

trong Make-Believe Ballroom Time suốt cả ngày.

Sau đó, trong chiếc áo lót màu đen buộc trên bờ vai đầy tàn nhang của cô,

cô ngồi trên giường, mặc đôi tất vừa chân,

đứng lên và xỏ chúng vào chiếc nịt tất

được thả xuống từ chiếc áo nịt bụng màu đen,

Một gợn mỡ chảy quanh eo cô, bị ép ra

bởi chiếc áo nịt bụng, khác với

sự tròn trĩnh nở ra từ chiếc áo lót.

Và tôi thấy một vết bầm màu xanh, bóng

của chiếc khóa thắt lưng trên đùi cô.

Cô bắt đầu hát, và trên chiếc áo nịt bụng

cô mặc chiếc quần buộc túm màu phấn hồng,

chiếc váy vàng mùa hè với hoa nâu và trắng bao bọc mọi thứ.

Đôi giày cao gót trắng có lỗ để ngón chân sơn màu của cô xuyên qua.

Lọ đánh bóng, nhíp, son môi, phấn rôm, cọ và dũa móng tay nằm trên bàn trang điểm đằng kia phản chiếu qua gương.

Đôi môi cô hòa cùng bài hát Como với nét vẽ son hồng,

đến phần cuối với ánh sáng lấp lánh,

giống như sáp ong của mẹ cô trên cây trâm trong ngăn kéo.

Cô sẽ chìa tay ra và nói, "Đi nào, anh yêu?"

Chúng tôi nắm tay nhau đi dạo trên phố vào lúc chạng vạng,

và hàng xóm sẽ kêu lên: "Chào, Nellie!" hay "Xin chào, bà Hirschman,"

và "Chào Jackie. Ôi, trông bạn trưởng thành nhanh thế sao!"

 

 

 

NGƯỜI PHỤ NỮ ĐƯA THỨC ĂN

dành riêng cho Sarah Menefee

       

Người phụ nữ đưa thức ăn cho bàn tay đói khát giơ ra.

Luật pháp nói rằng đó là hàng lậu.

Luật pháp đó phải sụp đổ, phải mất đi những chiếc răng nanh,

phải gắn liền với những con phố hoang vắng

và đến với từng thìa súp phước lành

được đưa vụng trộm đến những đôi môi,

và biết lật đổ vì bản chất của chính nó

và vùng đất với luật lệ hèn hạ này sẽ chết nếu như không có nó.

 

 

 

KHI

 

Khi nhìn vào phòng họp của thành phố lớn,

thấy miệng của các thành viên hội đồng

đang há ra và trĩu xuống

trên những chiếc bánh sandwich béo ngậy

được mang đến tận nơi,

họ cắn, nhai và nghiêng người nói chuyện

với nửa miệng hoặc ngửa đầu cười,

bụng họ sôi ùng ục

và liên tục, lần lượt từng người vô gia cư

đứng cách họ không xa

nhưng đủ gần một chiếc micrô

yêu cầu cứu chữa những vết thương,

phản đối hội chứng không có lựa chọn khác

ngoại trừ trong những khu ổ chuột hoặc trại tập trung

ở sa mạc trung tâm thành phố; –

khi tôi nhìn thấy sự thờ ơ của hệ thống này

bởi những con lợn của chính quyền địa phương đã thể hiện rõ,

tôi nghĩ: chúng không đủ nhanh

để được dẫn đến chuồng mà lẽ ra chúng phải ở đó;

Không thể nhanh chóng đến mức

chúng bị buộc ra khỏi căn phòng của nhân dân

để thay vào đó bằng những con người,

những con người có thể cảm nhận những nỗi đau

và phẩm giá lâu dài của người dân Mỹ.

Những con lợn đó còn tệ hơn

miếng thịt thiu thối dưới đáy thùng rác Los Angeles.

Những người đói khát không bao giờ

phải gánh chịu sự bẩn thỉu độc hại của chúng.

 

 

 

 

 

Nhà thơ Jack Hirschman tại Hà Nội 2019. Photo: Michael Augustin

 

 

 

JACK HIRSCHMAN (1933 – 2021)

 

 

PAIUTE ANT PUDDING

 

They would go in deep night before the ants were awake
with an empty sack and another with burning coals.
They would stuff the branches where the ants were sleeping,
into the empty sack, scrape them down,
and pour them into the sack with the burning coals.
The legs and pincers would come loose in the heat.
Back in camp, they would empty the tiny bodies
on a mat of leather, wash them clean with water,
and with flour and hot water make a gravy
which would cool into a pudding by daybreak.
A hundred years later, this ant pudding can still
rise off the ground or a modern table
and fling itself at the face of any fucking Nazi

From Endless Threshold (Willimantic, CT: Curbstone Press, 1992)

 

 

 

ASA

 

I can't conceive of you that way
without my skull filling with our belly laughter,
                                 and the curve
of a dirtpath down the lots at the end of a street
                                 in the Bronx.

Old friend, see what you went and did?
kicked the bucket with your tin leg
down the long final stoop, and the dead neighborhood
come alive as if for a fire

Now I carry a head at my side, thigh-high,
in my hands held up to the sun,
on my shoulder, on my arm,
in my thought at the tip of my pen
I carry an essence of Asa
who was brother though not blood,
a palm on the shoulder of childhood,
a sway of the magic of the poem,
who went off to war
and living afterward in exile
kept a fingerpoint on me
that made the island far away next door.

For a spell of years we travelled the poem together,
though continents apart, by in and exhaling
gematrias of the art of the jazz of words–
             "Chances are..."
             Chance hasard
             Chance is czar

about covers it,
and the design therein
of all those paths where seraphs and serifs
and sephers multiplied.

I'll always see him, arms widespread, skipping and jumping
at the top of the steps of the sublime stoop,
which were the forms of his poems themselves,
put together, mundane with arcane,
by his lifting of the letters by the seats of their pants,
turning them over and inside out,
making pacts with the absences within and between them,
dancing them down to the pitchpenny street
and through the cracks making books
of pinpointedly succinct sophisticated alchemies
that could mint new Abrahams at the bottom
                                   of the Yellow River
in the Third Century B.C., and make them sound
like daffodils on Hebden Heath.

It was always bright darkness when Asa at table
spelled out the lineage of alphabet and trees,

dazzling the babblers with his style of understatement,
perfectly inserted like a synchrony,
and the seams of paranoia would split at his hip
deep self-deprecations,

and the wood as if hypnotized stripped to its
mystic glyphs

Now he's supposed to be one with the spaces
                                     between and around
and within the letters he most adored,
a style and content at last,
but the bucket's anxious racket as it tumbles
sounds like Fire!
and the ladders called out simply won't lie down
precisely because they're also your poems

I just can't conceive of you that way
without my skull filling with our belly laughter,
                                 and the curve
of a dirtpath down the lots at the end of a street
                                 in the Bronx.

A little kid can turn on it
with a stompy clomp of dust,
in knee-pants, tee-shirt,
knickers in the fall.

You did.
Me too.

Meet you there after school.

From Endless Threshold (Willimantic, CT: Curbstone Press, 1992)

 

 

 

NELLIE

 

After his shouts, the strops, her screams, the thrown things,
the doorslam, the bitter weeping,
out of the thin box, as the delicate paper was parted,
she'd lift the sheer mojud stockings
and run her fingertips along them,
slowly smiling girlishly again.

She'd begin singing a Perry Como song,
she loved Perry Como and would sing
the same song he sang, all day long,
on the Make-Believe Ballroom Time.

Then, in a black brassiere strapped to her freckled shoulders,
she'd sit on the bed, fit the stockings,
stand up and notch them to the garters
that hung down from her black girdle,
A ripple of fat ran round her waist, squeezed out
by the girdle, different from
the plumps that swelled out from her brassiere.
And I saw a blue bruise, the shadow
of a belt-buckle on her thigh.

But she was singing again, and over the girdle
she'd put on a pair of pink bloomers,
and over everything, then,a brown-and-white flower-print
summer-golden dress.

Her white heels had holes in the toes where her nail-polish
showed through. The bottle of polish, tweezers, lipstick,
rouge, brush and emeryboard were on the vanity table
over there looking in the mirror.

Her lips swam in the Como song with rose-red strokes,
reaching the end with a shiny glow,
like the waxy cameo of her mother
on the brooch in the drawer.

She'd hold out her hand and say, "Come, darling?"

We'd walk hand in hand up and down our street
                                     in the twilight,
and the neighbors would cry out: "Hi, Nellie!" or "Hello,
Mrs. Hirschman," and "Hi, Jackie. My, how you've grown!"

From Endless Threshold (Willimantic, CT: Curbstone Press, 1992)

 

 

 

A WOMAN GIVES FOOD

       for Sarah Menefee

 

A woman gives food to a hungry hand.
The law says that it is contraband.
That law must fall, must lose its teeth,
must gum along the desolate streets
and come to the line where blessed soup
is smuggled in between the lips,
and know subversion for what it really is
and how this mean-lawed land is dead without it.

From Endless Threshold (Willimantic, CT: Curbstone Press, 1992)

 

 

 

WHEN

 

When I saw in the council chambers of the big city
the mouths of the council members
opening and coming down
on the fat sandwiches
that'd been delivered to their places,
coming down and chewing and leaning over talking
with half-stuffed mouths, or heads thrown back
laughing, their bellies chortling,
and all the while
one after another homeless person
stood not far from them
but far enough from them
before a microphone
requesting help for their most basic human wounds,
protesting against a syndrome without alternatives
except for skid-row hotels or a concentration
camp in the downtown desert; –

when I saw the indifference of this system
physically manifested
by those pigs of local government,
I thought: it can't be quick enough
that they're led to the sty they belong in;
it can't be quick enough
that they're forcibly removed
from the people's chambers
and replaced by human animals who, at least,
can smell the heartbreak
and the enduring dignity of the American people.
Those pigs are worse than the rottenest
blue pork at the bottom of garbage-can Los Angeles.
Hungry men and women never should have to be
subjected to their poisonously filthy mold.

From Endless Threshold (Willimantic, CT: Curbstone Press, 1992)

 

 

 

 

Tưởng nhớ nhà thơ Jack Hirschman

 

Nhà thơ Jack Hirschman, người bạn của Việt Nam vừa trút hơi thở cuối cùng vào ngày 22/8/2021, tại San Francisco, Hoa Kỳ, hưởng thọ 88 tuổi.

Jack Hirschman là nhà thơ, nhà văn, họa sĩ, đồng thời là nhà hoạt động xã hội Hoa Kỳ. Đã xuất bản hơn 100 tập thơ và tiểu luận.

Ông sinh năm 1933, tại New York, Hoa Kỳ trong một gia đình Do Thái gốc Nga. Lấy bằng tiến sĩ năm 1961 tại Đại học Indiana. Trong những năm 50, ông giảng dạy tại Đại học Dartmouth và Đại học California, Los Angeles. Vào năm 1973, Jack Hirschman dẫn đầu phong trào phản chiến tại Việt Nam. Cùng năm đó ông bị sa thải khỏi Đại học California và chuyển về sống tại San Francisco. Sau đó ông bắt đầu cuộc sống khác với tư cách một nhà hoạt động xã hội và thơ ca. Ông dẫn đầu phong trào "Thơ Đường phố", dấn thân vào các cuộc đấu tranh bảo vệ quyền tự do của con người. Ông kết thân với một số nhà thơ hàng đầu thuộc phong trào thơ Beat, như Allen Ginsberg, William S. Burroughs, Jack Kerouac… Đây là phong trào có ảnh hưởng đến văn hóa và chính trị Hoa Kỳ trong thời kỳ hậu chiến.

Mười năm trước, Jack Hirschman đã tham gia phát động Phong trào Thơ Thế giới, thay thế nhà thơ Fernando Rendon làm Tổng điều phối vào 1/2021.

Ở tuổi 88, ông vẫn đến nhiều quốc gia, như đã từng trên đường phố San Francico trong suốt cuộc đời, để chia sẻ với mọi người những bài thơ đậm tính nhân văn, lên án chiến tranh, kêu gọi hòa bình trên trái đất.

Mùa xuân năm 2019, Jack Hirschman đã cùng vợ là nhà thơ người Thụy Điển Agneta Falk đến Việt Nam tham dự Liên hoan thơ quốc tế châu Á - Thái Bình Dương lần thứ III. Được gặp ông tại Hà Nội, tôi cảm nhận Jack Hirschman là người hóm hỉnh, giàu tình cảm, với dáng vẻ quắc thước, cứng cỏi.

Xin thắp nén tâm hương vĩnh biệt Thi sĩ Jack Hirschman – người bạn chân thành thủy chung của Việt Nam!

 

Hà Nội, 9/2021

Hải Vân

 

 

 

 

Jack Hirschman cùng vợ là nhà thơ Agneta Falk tại Hà Nội 2019