Lời thưa cuốn sách “Hồ Xuân Hương – tài năng và bí ẩn”

(Nhà sách Tao Đàn & Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành, 6/2020)

Nhà nghiên cứu Mai Ngọc Phát

Mai Ngọc Phát

Thưa quý bạn đọc!

Nghiên cứu, phê bình văn học vốn là một công việc đặc thù. Nó đòi hỏi tính chuyên nghiệp, sự tích lũy, trải nghiệm, kiến văn rộng, quan điểm thẩm mĩ độc lập, và hơn nữa là khả năng thẩm định văn học thiên bẩm để cảm nhận vẻ đẹp cùng những giá trị đích thực của tác phẩm văn chương.

Tôi không phải nhà nghiên cứu, phê bình văn học chuyên nghiệp, nhưng đã đến với tác phẩm của Hồ Xuân Hương như một định mệnh, một mối duyên lành. Sau khi tốt nghiệp Đại học Bách khoa Hà Nội, tôi đã sang làm việc tại Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Một cơn sang chấn tinh thần đã tác động vào tôi lúc bấy giờ. Đương lúc trầm cảm, gần như bi phẫn, tôi vô tình được một người bạn tặng cho cuốn vở chép tay những bài thơ chữ Nôm của Hồ Xuân Hương. Tôi giữ mãi cuốn vở đã ố màu ấy, có vài trang đã nhòe nhoẹt vì nước mưa. Lúc ấy tôi cũng đương đọc mấy cuốn sách của nhiều tác giả khác, nhưng những bài thơ của nữ sĩ Hồ Xuân Hương thực sự đã soi rọi tâm trí, thay đổi tâm trạng tôi. Bà làm tôi bừng tỉnh, bình tĩnh và kiên nhẫn vượt qua cơn “bĩ cực”, dạy tôi biết yêu thiên nhiên, yêu đồng loại chân thành bằng những câu thơ giàu tính dân gian, tinh nghịch, hóm hỉnh và rất phụ nữ của bà.

Thơ bà cũng đến với tôi như một mối duyên. Khi còn nhỏ, tôi thường theo cha mẹ ra đồng làng và nghe lỏm được những vần thơ của Hồ Xuân Hương. Lúc ấy tôi chưa ý thức được thơ ca hay văn học là gì. Nhưng những vần thơ của bà như keo sơn, như lửa nồng sưởi ấm, quấn quýt lấy cuộc sống lam lũ, khó khăn của người dân quê tôi khi ấy.

Nữ sĩ Hồ Xuân Hương luôn ở bên tôi từ ngày đó đến giờ. Khi qua ngưỡng “lục thập hoa giáp”, tôi mới dành được nhiều thời gian đọc tác phẩm của bà kỹ hơn, bình tĩnh hơn. Đồng thời tôi cũng bỏ công nghiên cứu nhiều lý thuyết văn học để nhận biết một cách hệ thống những đóng góp lớn lao của bà vào kho tàng văn học nước nhà và thế giới.

Khi đọc thơ Hồ Xuân Hương, qua năm tháng tôi đều ghi lại những suy nghĩ, cảm xúc của mình. Mở lại những trang nhật ký thật thú vị, tôi thấy mình đã trưởng thành hơn khi suy ngẫm về cuộc đời và sự nghiệp của bà. Trong thời gian qua, tôi đã tập hợp những ghi chép và hoàn thiện từng bài viết dưới nhiều góc nhìn.

Cuốn sách nhỏ của tôi mang nhan đề “Hồ Xuân Hương - tài năng và bí ẩn”. Xin gửi tới quý bạn đọc những thiển ý của tôi về một nhà thơ lớn của dân tộc. Mong quý bạn đọc coi những bài viết còn hạn chế trong cuốn sách này như những nén tâm hương thành kính dâng lên nữ sĩ Hồ Xuân Hương, người đã luôn ở bên tôi suốt những chặng đường đời. Thơ bà là tài sản tinh thần, là vẻ đẹp đời sống để tôi yêu mến, nương tựa. Chính tình yêu bền bỉ và chân thành ấy đã cho tôi thêm năng lượng, làm giàu nhãn quan, thôi thúc tôi viết những dòng cảm nhận về thơ bà.

Tôi nhận thức rằng, cảm tính trong việc nghiên cứu, phê bình văn học rất dễ sinh cực đoan, phiến diện và cả những khiếm khuyết. Tôi kính mong nhận được sự chỉ giáo, góp ý từ các nhà nghiên cứu, phê bình văn học, các nhà thơ và quý bạn đọc để hoàn thiện hơn trong những bài viết tiếp theo về Hồ Xuân Hương, một hiện tượng độc đáo trong lịch sử văn học nước nhà.

Xin trân trọng cảm ơn họa sĩ Nguyễn Tuấn Sơn, người đã dành thời gian và tâm huyết vẽ những bức tranh thấm đẫm hồn thơ Hồ Xuân Hương bằng bút pháp hiện đại rất ấn tượng, đồng thời cho phép tôi in một số bức tranh tiêu biểu trong cuốn sách này!

Trân trọng cảm ơn các nhà sưu tầm và bạn hữu đã cung cấp, biếu tặng cho tủ sách họ Mai để hoàn thiện bộ sưu tập những cuốn sách đã in các tác phẩm cùng công trình nghiên cứu, sưu tầm về thân thế, sự nghiệp Hồ Xuân Hương từ trước tới nay, cả trong và ngoài nước!

Trân trọng cảm ơn quý bạn đọc đã quan tâm!

Hà Nội, 20/4/2020

M.N.P