Công dân Thụy Điển là bạn đọc tinh hoa

(Phạm Tùng Lâm thực hiện)

Anh Phạm Tùng Lâm, ĐSQ Thụy Điển tại HN

"Mỗi thời khắc, mỗi bước chân của tôi đều là ấn tượng khó quên về thủ đô Stockholm. Nhưng lưu dấu mãi trong tâm trí và tình cảm tôi là tính cách con người Thụy Điển. Họ khá lặng lẽ và cẩn trọng trong ứng xử, nhưng khi họ đã tin thì chân thành và gần gũi vô cùng...", đó là chia sẻ của nhà thơ Mai Văn Phấn người đoạt giải thưởng văn học Thụy Điển Cikada 2017 sau chuyến đi Thụy Điển tuần vừa qua.

- Xin chào nhà thơ Mai Văn Phấn! Được biết ông vừa được Ủy ban Thụy Điển vì Việt Nam, Lào, Campuchia mời dự lễ kỷ niệm 50 năm nhân ngày thành lập Ủy ban và tham gia một số hoạt động văn học tại Thụy Điển. Xin ông vui lòng cho biết một số cảm nhận từ chuyến đi?

- Trước hết, tôi trân trọng cảm ơn nhà nghiên cứu văn hoá & dân tộc học Eva Lindskog trên cương vị Chủ tịch Ủy ban Thụy Điển vì Việt Nam, Lào, Campuchia mời đã mời và sắp xếp cho tôi chuyến đi này. Xin cảm ơn Ngài Đại sứ Pereric Högberg cùng các anh chị Đại sứ quán Thụy Điển tại Hà Nội đã luôn quan tâm để chuyến đi của tôi được thuận lợi. Đất nước và con người Thụy Điển không khác xa với những tưởng tượng của tôi thông qua những cuốn sách của August Strindberg, Selma Lagerlöf, Agneta Pleijel,… những bài thơ của Karin Boye, Artur Lundkvist, Gunnar Ekelöf, Edith Södergran, Harry Martinson, Tomas Tranströmer… Tôi được tận mắt chứng kiến Thụy Điển, một đất nước văn minh có nền kinh tế phát triển cao, duy trì hệ thống phúc lợi xã hội rộng rãi, một vương quốc của dân chủ, tự do, đặc biệt bảo vệ tự do dân sự. Thụy Điển cũng là một trong những nước có Internet phát triển nhanh nhất thế giới. Bất kỳ người dân nào cũng có quyền truy cập vào các dữ liệu của bộ máy Chính phủ. Mạng xã hội đã giúp cho chính phủ và công dân giao tiếp, truyền đạt, phản hồi thông tin cho nhau. Thụy Điển là đất nước hơn 200 năm không có chiến tranh, do vậy, các công trình kiến trúc, văn hóa hầu như được bảo quản gần như nguyên vẹn. Thủ đô Stockholm là thành phố cổ kính, có thể gọi là một bảo tàng lịch sử và văn hóa khổng lồ. Stockholm trải dài trên mười bốn hòn đảo lớn nhỏ đã tạo nên những phong cảnh tuyệt đẹp, độc đáo và thơ mộng.

- Điều gì đã để lại trong ông ấn tượng đậm nét và sâu sắc nhất?

- Có thể nói, mỗi thời khắc, mỗi bước chân của tôi đều là ấn tượng khó quên về thủ đô Stockholm. Nhưng lưu dấu mãi trong tâm trí và tình cảm tôi là tính cách con người Thụy Điển. Họ khá lặng lẽ và cẩn trọng trong ứng xử, nhưng khi họ đã tin thì chân thành và gần gũi vô cùng. Tôi nhớ một đêm cuối thu khá lạnh trong căn nhà của hai dịch giả Erik Bergqvist và Maja Thrans ở vùng nông thôn Högtorp, Sörmlandhăm. Lúc ấy đã khuya, anh Erik đã dậy cắm thêm chiếc lò sưởi nữa vì sợ tôi lạnh. Chị Maja mang một ấm nước lên phòng vì lo tôi thức dậy ban đêm có thể sẽ khát. Tôi sẽ giữ mãi kỷ niệm ngọt ngào ấy như giữ một viên ngọc quý.

- Qua Facebook tôi được biết, ông đã cùng các dịch giả Thụy Điển đọc thơ tại Thư viện Stockholm. Xin ông cho biết cảm xúc buổi đọc thơ hôm đó?

- Trước đó tôi khá hồi hộp vì chưa bao giờ xuất hiện trên một diễn đàn đặc biệt như vậy. Ngài Elias Hillström phụ trách thơ của Thư viện cũng báo cho tôi biết trước sẽ có một số vị khách “đặc biệt” xuất hiện hôm đó, như nhà văn lớn Agneta Pleijel, nhà báo uy tín đồng thời là nhà nghiên cứu văn hóa Maciej Zaremba, nhà thơ Lars Granström – Ủy viên Hội đồng giải Cikada, và có cả vị khách thân mật với tôi nữa là chị Ylva Jansson – nguyên Phó Đại sứ Thụy Điển tại Hà Nội. Hai dịch giả Erik Bergqvist và Maja Thrans đọc thơ tôi bằng tiếng Thụy Điển trước. Và tôi đã đọc bản tiếng Việt trong niềm xúc động mạnh. Tôi biết đa số người nghe hôm đó không hiểu hết nghĩa từng tiếng, từng câu thơ của tôi. Nhưng tôi coi mỗi âm sắc tiếng Việt là một nốt nhạc, và tôi có quyền cho chúng vang lên đẹp đẽ và sang trọng nhất để biểu cảm tiếng mẹ đẻ của mình. Cuối buổi đọc thơ hôm đó, một số bạn Thụy Điển đã nói rằng, họ xúc động khi nghe những bài thơ tiếng Việt giàu ngữ điệu và âm sắc của tôi.

- Ông vừa nhắc tới nhà văn lớn Agneta Pleijel. Đây là tác giả tiểu thuyết “Một mùa đông ở Stockholm” đã được dịch sang tiếng Việt. Ông có thể tâm sự ngắn về nhà văn này không?

- Agneta Pleijel đã đến Việt Nam hai lần. Chị là một phụ nữ sắc sảo, hóm hỉnh, đặc biệt tác phong nhanh nhẹn và trẻ trung dù sắp bước vào tuổi 79. Ngoài sự nghiệp văn chương lẫy lừng, Agneta Pleijel còn là nhà hoạt động dân chủ, chống áp bức, bảo vệ các nhà văn bị thể chế độc tài cầm tù. Đặc biệt trong sáng tác, nhà văn lên tiếng đấu tranh cho nữ quyền rất mạnh mẽ. Nhà văn nói với tôi: “Tôi căm ghét sự bất công, tàn nhẫn trong tình yêu và nhất là trong tình dục mà phụ nữ phải gánh chịu. Phụ nữ cần được tôn trọng và bình đẳng với nam giới dù ở bất kỳ đâu và bất kỳ lúc nào. Nữ quyền phải được hỗ trợ bởi luật pháp, phong tục và tập quán”.

- Ông đánh giá thế nào về đời sống văn học Thụy Điển?

- Thụy Điển có diện tích đất đai lớn gấp rưỡi Việt Nam, nhưng dân số chỉ bằng 1/10, tức khoảng 10 triệu dân. Trong đó có hơn 1000 nhà xuất bản. Con số ấy đã nói lên đầy đủ nhu cầu đọc sách, yêu sách của người dân Thụy Điển. Tôi đã đến thăm Nhà xuất bản Tranan, nơi đã ấn hành tập thơ “Höstens hastighet” (Nhịp mùa thu) của tôi. Tôi được nhà văn Styrbjörn Gustafsson và nhân viên của ông tiếp đón trọng thị. Ngoài ra, dịch giả Mimmi Diệu Hường Bergström còn đưa tôi đến thăm Nhà xuất bản Bonnier. Chị Lina Rydén Reynols, Tổng Biên tập cho biết, Nhà xuất bản Bonnier có 220 nhân viên, là một tập đoàn xuất bản lâu đời và lớn nhất Thụy Điển, với đủ các thể loại sách và tạp chí. Những ngày cuối chuyến đi, tôi đã đến thăm một số gia đình Thụy Điển. Họ là những nghệ sỹ, công chức, nhà ngoại giao đang sống trong những căn hộ, biệt thự bạt ngàn sách. Tôi cảm nhận người Thụy Điển đều là những bạn đọc tinh hoa. Đất nước văn minh ấy chắc chắn là chiếc nôi sinh ra và biết trân trọng những văn tài.

- Cảm ơn nhà thơ đã chia sẻ với bạn đọc của trang Fanpage của Đại sứ quán Thụy Điển!

Với dịch giả Maja Thrane