Mai Văn Phấn

Chương VII: MÔ HÌNH

(Trường ca “Thời tái chế”. Nxb. Hội Nhà văn, 2018)

Mô hình 1

Những năm sáu mươi thế kỷ trước, nhiều gia đình người Việt ở miền Bắc được phát miễn phí những cuốn họa báo Trung Quốc. Đến giờ tôi vẫn nhớ hình ảnh những công nông binh trong đó mặt mũi hồng hào. Họ luôn cầm liềm hái, cầm vũ khí và trước tác của Mao Chủ tịch. Anh em chúng tôi chia nhau cắt những hình người trong cuốn họa báo ấy dán lên vách liếp. Em tôi còn dán lên cửa ra vào trong những ngày cuối năm.

Hồi ấy tôi thường theo bố mẹ ra đồng sau tiếng kẻng của hợp tác xã. Chúng tôi đi làm để lấy công ghi vào sổ điểm. Thi thoảng lại có hội thi, thi cày bừa, thi cấy lúa, thi đổ phân, thi gặt hái… Hội thi nào cũng có cờ, trống phách và biểu ngữ. Một nhóm người đứng trên bờ theo dõi, động viên, cổ vũ rất to. Bác chủ nhiệm hợp tác xã khi ấy hao hao giống một người trong trang họa báo.

Mô hình 2

Năm cuối cùng ở đại học tôi bị đánh trượt môn Chính trị, bài thi về tinh thần làm chủ tập thể. Tôi đã mang theo nhiều tài liệu để quay cóp, ghi những ý chính vào bàn tay và gan bàn chân, trao đổi với cả bàn trước bàn sau mà vẫn trượt. Năm sau tôi vô tình gặp lại thầy giáo dạy môn đó trong quán beer hơi. Thầy thú nhận bây giờ mình cũng không còn nhớ nội dung bài giảng. Thầy kể dạo ấy trước giờ lên lớp, ông đã dành thời gian để học thuộc từng trang giáo án. Hôm sau thầy lại quên ngay. Khi không còn khả năng học thuộc lòng những trang giáo án, thầy đành chấp nhận về hưu. Thầy trò tôi hôm đó uống say, lúc ra đường cùng đi thẳng vào chiếc cột điện ở góc phố.

Mô hình 3

Để giữ trật tự, an toàn xã hội, chúng tôi được phân công người này theo dõi người kia. Tất nhiên tôi không thể biết ai đang theo dõi mình. Tôi có trách nhiệm theo dõi một người hàng xóm. Buổi sáng ông ấy thường đi xe máy đến chỗ làm, đến chiều thì ngược lại. Tôi đã bám theo ông ta và ghi chép từng cử động nhỏ. Nhưng điên tiết nhất là lúc ông ấy đóng cửa đi ngủ. Không biết ông đã trao đổi với người nhà ra sao và thực hiện thêm những cử động gì trong bóng tối? Đến khi họp tổ dân phố, tôi đã tự giác đứng lên kiểm điểm thành khẩn, tự nhận mình sai, thiếu sắc bén, duy ý chí. Để giữ nguyên tắc bí mật cho hoạt động lâu dài, tôi không nói tên đối tượng được phân công theo dõi và công việc cụ thể, chỉ chọn phát ngôn những tính từ hào sảng chung chung.

Mô hình 4

Tôi được mời vào tổ tư vấn quy hoạch khu phố. Tài liệu tham khảo duy nhất là một tấm ảnh đen trắng cỡ 6x12cm. Chúng tôi thay nhau nghiên cứu rồi tự phác thảo mô hình. Tôi xoay dọc xoay ngang tấm ảnh mà vẫn chưa tìm được chi tiết nào phù hợp. Tổ tư vấn sau đó đã họp nhiều lần nhưng vẫn không tìm ra phương án tối ưu. Dự án ấy rồi mọi người cũng quên dần. Mấy năm sau trong khu phố tôi không còn ai nhắc đến tổ tư vấn nữa.

Mô hình 5

Đêm qua tôi mơ thấy ngôi nhà khang trang, thoáng mát tọa lạc bên bờ nước. Không gian trong lành không bị ô nhiễm. Nước uống và thực phẩm đảm bảo vệ sinh. Tôi đã cùng người thân đi vào trong nhà. Thật lạ lùng, phía sau nhà lại thông với nhiều con đường. Chúng tôi chọn một lối đi bất kỳ, càng vào sâu càng mờ mịt. Có lúc chúng tôi va vào nhau, vấp phải đồ đạc của ai đó kê lộn xộn ra tận lề đường. Đi vào tận cùng con đường tối ấy tôi đã nhận ra chiếc giường vừa đưa tôi chu du vào giấc mộng. Hóa ra nơi khang trang kia là ngôi nhà hình mẫu. Chúng nằm ngay lối ra của những con đường.

Mô hình 6

Quầng sáng trong giấc mơ mờ ảo phía xa, muốn đến đó phải vượt qua một chiếc cổng lửa. Nhiều người đã lao vào thử sức, nhưng không ai có thể vượt qua. Riêng tôi quyết tâm đến đó. Trước khi lao qua tôi đã xác định tư tưởng, luyện rèn ý chí. Cuối cùng tôi cũng đã vượt qua được chiếc vòng lửa kia. Nhưng thân thể tôi bị cháy thui, râu tóc không còn. Phía sau quầng sáng ấy hóa ra chỉ là một bãi đất hoang. Những con chuột từng bị thui, may mắn sống sót chạy ra mừng rỡ đón tôi. Từ đấy tôi làm vua trong vương quốc chuột.

Mô hình 7

Một công trình khoa học giả tưởng. Các nhà khoa học có thể lai nhiều giống quả trên cùng một thân cây. Nhiều quả ngọt nằm chung trong một trái lớn, được ngăn cách bằng một lớp màng. Mọi người đã đưa về trung tâm khoa học này nhiều giống cây trồng ưa thích, từ cam quýt, nhãn, chanh đào, mơ, nhót, thị, quất hồng bì miền Bắc, đến mận, xoài, chôm chôm, mít, bưởi, dâu, sầu riêng, vú sữa phương Nam. Nhưng đến khi trái chín thì lớp vỏ bên ngoài chỉ hiện lên một màu hồng rực. Vẫn chưa ai nghĩ ra cách thay đổi từng phần lớp vỏ cho phù hợp với chủng loại bên trong.

Mô hình 8

Phương án ngôi nhà hình tổ chim treo trên cây. Xung quanh được bện bằng dây thép gai, lắp đặt các thiết bị trinh sát điện tử, rađa, máy cảm ứng âm thanh, cảm ứng địa chấn... Ngôi nhà giống một căn cứ quân sự hiện đại bậc nhất hiện thời, lại giống cả hang ổ loài khủng long xa xưa đã tuyệt chủng. Theo lý thuyết, ngôi nhà là thiên đường trên trái đất, nơi bất khả xâm phạm, vĩnh viễn không có kẻ thù. Theo thiết kế, chiếc tổ chim khổng lồ kia phải đặt trên cây. Ngay từ hôm nay, mọi người sẽ tích cực trồng cây, hăng say chăm bón cho cả những mầm xanh bé tí.