Thế giới sẽ được vẽ ra theo cách các nhà thơ nhìn thấy nó - Mai Văn Phấn
Thế giới sẽ được vẽ ra theo cách các nhà thơ nhìn thấy nó
(Tham luận gửi Liên hoan Thơ quốc tế Medellin() lần thứ 26)
Điêu khắc của Adriana Candotti (Argentina)
maivanphan.com: Nhà thơ Fernando Rendon - Giám đốc Liên hoan thơ quốc tế Medellin, Tổng Giám đốc điều phối phong trào thơ ca quốc tế (Colombia) vừa gửi tôi thư mời tham dự Liên hoan Thơ quốc tế Medellin lần thứ 26 tại nước Cộng hòa Colombia, từ ngày 18 đến 25 tháng 6 năm 2016, tại thành phố Medellin. Trong thư mời, Nhà thơ Fernando Rendon có đề nghị tôi gửi trước tham luận để Ban Tổ chức Festival sắp xếp chương trình và in kỷ yếu. Xin gửi tới Quý bạn đọc toàn văn bản tham luận này!
Poet Fernando Rendon, Director of the International Poetry Festival in Medellin and General Director of Coordination of International Poetry Movements (Colombia), has just sent me a letter of Invitation to the 26th Medellin International Poetry Festival in the Republic of Colombia in the city of Medellin (June 18 to 25, 2016). In the letter, poet Fernando Rendon suggested that I sent my speech in advance to the Festival Organizers so that they can arrange the program and print a yearbook. I would like to send you readers the full version of this speech!
Mai Văn Phấn
Thơ là thế giới tuyệt
đẹp mà dường như chỉ nhà thơ mới nhìn thấy nó và truyền lại bằng ngôn ngữ.
Người đọc sẽ chiêm ngưỡng thế giới ấy bằng con mắt của nhà thơ, một thế giới có
sức lan tỏa, chiếm lĩnh trái tim, làm rung động cả những tâm hồn lạnh lẽo, khô
cằn, hoán cải họ thành những người biết yêu thương và khao khát cái Đẹp, và dám
hy sinh vì những điều cao cả.
Thế giới của thơ ca
thường bắt đầu từ những điều giản dị, đôi khi rất nhỏ bé. Như một mầm cây, hơi
thở, giọt nước, sợi tóc, côn trùng… Nhà thơ ấp ủ những điều bé nhỏ ấy bằng trái
tim nhân hậu, giàu lòng vị tha, khoan dung vì con người. Những con giống, hạt
mầm ấy được gieo trên cánh đồng ngôn ngữ của nhà thơ, chúng tự sinh sôi thành
một thế giới riêng trong lòng người đọc, tự nhiên và vô tình. Thế giới thơ ấy
luôn soi sáng, ám ảnh người đọc suốt những chặng đường đời, để họ biết suy nghĩ
và hành động vì những điều cao cả, tốt đẹp. Nó cũng đồng thời là những rào chắn
ngăn không cho con người bước qua ranh giới giữa thiện và ác, lương tâm và
tội lỗi.
Mỗi bài thơ là một định
nghĩa riêng về thơ, là con đường độc đạo đến với cái đẹp. Khi được tiếp nhận,
bài thơ sẽ ẩn sâu trong tâm trí và tình cảm của bạn đọc, có thể trở thành hành
trang, tài sản tinh thần của họ mãi. Thơ kết nối tâm hồn với tâm hồn, là sự
đồng cảm và hòa điệu, hướng những người có cùng khát vọng về phía ánh sáng,
giúp họ vượt qua khó khăn, tồn tại được qua những cơn bĩ cực của lịch sử. Thơ
có đa dạng cách biểu hiện ý tưởng và cung bậc cảm xúc. Quyền năng và sức mạnh
của thơ không chỉ khởi phát từ cuộc nổi loạn của nhà thơ, mà nhiều khi được hun
đúc, nuôi dưỡng từ sự nhân hậu, bao dung lắng sâu trong trái tim con người.
Trạng thái ấy được biểu hiện trong thơ, đôi khi chỉ thoáng qua như làn hương
mỏng, tia nắng cuối ngày, một cánh chim xa…, nhưng có khả năng đánh thức nhân
tính, hoàn thiện nhân cách và phẩm giá con người. Ví như một đám mây bay qua
trong một bài thơ của Joseph Brodsky sau đây
từng khiến nhiều người đọc ở mọi quốc gia, trong những bối cảnh địa chính trị
khác biệt đều ngước lên cùng nhà thơ Nga để nghe một nhịp điệu khát sống, khát
tự do, hòa bình trên mặt đất:
“Bên trên chúng ta,
một chiếc bóng lướt qua và tan rã,
chỉ cần khóc và hát,
chỉ cần khóc và hát,
Chỉ cần sống”. (Anh có nghe, có nghe chăng anh – Bản
dịch của Diễm Châu).
Trong thế giới hiện tại,
cuộc đấu tranh giữa thiện và ác, dân chủ và độc tài, tự do và mất tự do… vẫn
diễn ra ở khắp mọi nơi, tại những điểm nóng bỏng trên địa cầu. Những vấn nạn
của nhân loại như phân biệt chủng tộc, kỳ thị tôn giáo, sắc tộc, tranh giành
đất đai, tài nguyên, thôn tính biển đảo, khoảng không…, rồi những cuộc chiến
tranh tàn khốc, khủng bố với đủ mọi thủ đoạn dã man luôn là câu chuyện đau lòng
xảy ra hàng ngày ở khắp các châu lục. Những hành động vô ý thức của con người,
như phá hoại thiên nhiên, hủy hoại môi trường sống, phá vỡ cân bằng sinh
thái… đang là mối lo chung của toàn nhân loại. Hơn lúc nào hết, đây chính là
thời điểm các nhà thơ cần hành động để đạt được những mục đích mới của sáng
tạo. Các nhà thơ cần tái thiết thế giới bằng vẻ đẹp và quyền năng của thơ ca,
chọn lựa những nét đẹp nhất, tinh túy nhất để tạo nên một thế giới tự do và
công bằng, không tội ác, không buồn khổ. Thế giới ấy tươi đẹp, hòa bình và luôn
yêu thương che chở.
Kinh nghiệm đấu tranh
dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam chúng tôi qua các thời đại cho thấy,
văn chương nói chung, đặc biệt thơ ca chính là nguồn động lực to lớn, là vũ khí
sắc bén chống lại sự xâm lược của ngoại bang. Bài thơ khuyết danh “Nam quốc sơn hà” được cho
là của thần linh đọc lên để phù hộ cho Lê Hoàn chống quân Tống năm 981 và Lý
Thường Kiệt chống quân Tống năm 1077 thắng lợi. Dân tộc chúng tôi coi bài thơ
này là bản Tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước Việt Nam. Bài thơ đó như sau:
“Sông núi nước Nam, vua
Nam ở,
Rành rành định phận tại sách trời.
Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm?
Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời.” (Bản dịch của Hoàng Xuân Hãn)
Bài thơ “Nam quốc sơn hà” đã rèn luyện ý chí sắt
đá, xây một thành lũy vững chắc trong lòng mỗi người dân nước Việt. Dân tộc
chúng tôi từng chiến đấu và chiến thắng nhiều kẻ thù ngoại xâm bằng ý
chí và lòng yêu nước được hun đúc qua bài thơ này. Đó là một minh chứng về quyền
năng và sức mạnh của thơ ca đã giúp chúng tôi bảo vệ độc lập chủ
quyền toàn vẹn lãnh thổ đến ngày nay.
Câu chuyện về thế giới
hôm nay đã khác. Nhiều vấn đề nóng bỏng và cấp bách đang diễn ra hàng ngày
trước mắt nhân loại. Như, một số đường biên quốc gia vừa được vẽ lại bằng máu.
Phong trào Mùa xuân Ả Rập đã đẩy
Trung Đông và Bắc Phi lún sâu vào xung đột, khiến bạo lực lan đến châu Âu. Sự
xuất hiện của Tổ chức nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, một tổ chức khủng bố quốc
tế chính là hiểm họa của toàn nhân loại. Làn sóng di dân, tị nạn đang tràn sang
châu Âu từ những vùng chiến tranh, xung đột. Thay đổi khí hậu, môi trường đã
ảnh hưởng đến nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam chúng tôi. Tài nguyên của
trái đất đang dần kiệt quệ. Các vấn đề về bệnh dịch, sức khoẻ ở các quốc gia
đang phát triển. Sự phát triển bùng nổ về kinh tế tăng trưởng tột bậc của các
quốc gia như Trung Quốc, Ấn Độ đã làm gia tăng các siêu đô thị. Vấn đề toàn cầu
hóa đã làm thay đổi mọi xã hội và kinh tế toàn cầu, nhưng nó “mang một khuôn mặt xấu xí, gớm ghiếc”
như nhà kinh tế học Joseph E. Stiglitz đã từng
nhận xét. Chương trình Nghị sự của Liên Hiệp
Quốc (Agenda 2030) đã đặt ra Các Mục
tiêu Phát triển Bền vững (The Sustainable Development
Goals), nhằm tăng cường sự phát triển bền
vững, sự bình đẳng giữa các quốc gia, giảm chạy đua vũ trang và sử dụng vũ khí hạt nhân, không đói nghèo, khoẻ mạnh và đời sống tốt
đẹp, giáo dục chất lượng, bình đẳng giới, nước sạch và điều kiện vệ sinh, đối phó khí hậu, hòa bình và công lý.
Thưa các quý vị và các
nhà thơ! Tôi hào hứng với những chủ đề mà Ban Tổ chức Liên hoan Thơ quốc tế Medellin
(Medellin International Poetry Festival)
lần thứ 26 đề ra, trong đó “Thơ ca – Hòa bình – Hòa giải” là vấn đề cấp bách
chắc chắn đang được mọi người quan tâm. Các nhà thơ
và các bạn yêu thơ quy tụ về đây để cùng nhận diện những vấn nạn của loài người
và bày tỏ quan điểm của mình, hơn hết, bằng chính tác phẩm của mỗi nhà thơ
chúng ta. Thơ ca, theo tôi ngoài vẻ đẹp được khởi sinh từ lúc loài người còn
đang thuở sơ khai và mãi sau này, còn mang thông điệp hòa bình và tái thiết.
Trong lúc này, tác phẩm của mỗi nhà thơ cần đấu tranh trực diện với cái ác, cái
xấu xa, tàn độc sinh ra từ con người.
Thế giới sẽ được vẽ lại
theo cách các nhà thơ nhìn thấy nó. Chúng ta cần những tác phẩm đấu tranh với
cái ác, cái xấu, hòa giải những bất đồng, đem lại hòa bình cho các dân tộc. Các
nhà thơ, theo tôi, cũng đồng thời là những kiến trúc sư xây dựng xã hội, xây
dựng thể chế. Chúng ta có quyền đưa ra những mô hình xã hội thiết kế theo nhân
sinh quan của thi sĩ. Cách tổ chức và vận động trong những mô hình ấy có thể
chưa hợp lý, thậm chí phi lý, nhưng từ đó vẻ đẹp và quyền năng của thơ ca sẽ tự
phát sáng mở đường cho những nhà hoạch định chính sách, chính trị, kinh tế,
ngoại giao, giúp họ nhìn rõ hơn tương lai và biết được những hiểm họa của nhân
loại. Văn chương, đặc biệt thơ ca, luôn mang khả năng dự báo, tiên báo.
Mỗi nhà thơ sáng tạo nên
một thế giới nghệ thuật độc đáo và riêng biệt. Đó là đặc thù sáng tạo. Nhưng,
chúng ta có chung một đích đến Chân-Thiện-Mỹ. Sự đoàn kết, quy tụ sáng tạo của
các nhà thơ vì hòa bình, hòa giải thế giới là sự nghiệp góp gió thành bão, là
ánh sáng trong ánh sáng, là nhiều dòng sông cùng đổ về biển để thành đại dương
rộng lớn. Được sống trong một thế giới hòa bình, tự do, bình đẳng… vốn là giấc
mơ của nhân loại từ xa xưa đến tận bây giờ và mãi sau này. Bằng tài năng và nội
lực sáng tạo, mỗi nhà thơ cần vẽ lại thế giới theo thế giới quan riêng của mỗi
người. Đó là cách chúng ta để cho ánh sáng tâm hồn được lan tỏa, cho khát vọng
hòa bình, hòa giải biến thành sự thật ở khắp mọi nơi trên trái đất.
01/2015
Nguyên văn Hán văn:
南國山河南帝居
截然分定在天書
如何逆虜來侵犯
汝等行看取敗虛
Phiên
âm Hán-Việt:
Nam
quốc sơn hà Nam đế cư,
Tiệt
nhiên phân định tại Thiên thư.
Như hà
nghịch lỗ lai xâm phạm,
Nhữ
đẳng hành khan thủ bại hư.
THE WORLD WILL BE REDRAWN AFTER THE WAY ENVISIONED BY THE POETS
Mai Văn Phấn
Translated by Hồ Liễu
Poetry is space, is the extremely beautiful world envisioned only by the poet who transmits it by means of language. That world has the power to radiate, take hold of the hearts and minds of readers. To awaken their common sense, their conscience, and their innate faculty. Even to transform the public from being cold, bluntly insensitive into people capable of loving and desiring Beauty. Then, they know how to act, and dare sacrificing themselves on behalf of noble things for an equal and charitable society, a world of peace and liberty.
So how does the poet envision, and what does the poet see in that world? Poets are used to note down the mutations occurring in repression, the mental states to be confided, the aspiration for transcendence… sometimes that mutation takes place in inner space, or may be through some concrete phenomenon of life. It is that mutation which opens the poet’s soul into the world of the community.
The world of poetry often starts from simple, sometimes very tiny things. Like a tree sprout, a breath, a drop of water, a hair, an insect…. The poet embraces those tiny things with a benevolent, charitable, tolerant heart for the sake of humanity. Those breeds and seeds are sowed on the poet’s field of language. They multiply by themselves into a private world in the hearts of readers, by accident and unconsciously. That poetic world always illuminates, haunts the readers through out the stages of life, enables them to know how to think and act on behalf of noble, good things. It is at the same time the barriers preventing people to cross the boundary between good and evil, conscience and sin…
Each poem is a particular definition of poetry, a one-way road to beauty. After being accepted by readers, that poem imprints itself deeply in the mental luggage and property. That poetic beauty carries a special power and light. Poetry connects soul to soul, is the sympathy and harmony that lead people of the same aspiration towards light, help them overcome obstacles, and survive the vicissitudes of history. Poetry is usually profound and tender as the breath of a mother, a lover. Sometimes, only as transient as a thin perfume, a sunset ray of light, a distant bird… But those very fragility and tenderness have the great power of awaking humaneness, accomplishing human personality and dignity. For example, a cloud lifting through the following poem by Russian-born poet Joseph Brodsky (1940 – 1996) has brought many readers from all nations, belonging to different geo-politics, to raise their eyes with the author to listen to a rhythm of aspiration for life, for liberty, and for peace on earth:
Something above us something above us swims and goes,
Only cry and sing
Only to cry and sing
Just to live
(‘Do you hear, can you hear’)
In the existing world, the struggle between good and evil, democracy and dictatorship, liberty and loss of liberty… still takes place everywhere, on the hot points on earth. Humankind’s problems such as racial segregation, religions and racial discrimination, competition for land and natural resources, conquest of maritime territories and islands, occupation of space… then, atrocious wars and terrorism with all barbarous maneuvers are heart-rending everyday occurrences on all continents. Irresponsible acts of people, such as the destruction of nature, the demolition of living environment, the breakdown of ecological balance are the concerns of all humankind. More than any other time, now is the moment poets have to act to attain the new goals of creation. Poets have to rebuild the world with the beauty and power of poetry. To select the most beautiful and essential features to create a world of perfect beauty without crime, without sorrow. That world is fragile, splendid, and hopeful, but no less powerful, characteristic, and resolute.
Our experience in the nation-building and nation-defending struggle of Vietnam through ages has shown that literature in general, and poetry in particular, are the great sources of motivation, the sharp weapons to resist foreign invasion. It is the strength of national unification of all people to build up a life of plenty and happiness. The anonymous poem “The Mountains and Rivers of the Southern Nation” is presumed to belong to Divinity and to be proclaimed by Divinity on behalf of Lê Hoàn (*) in the resistance against the Sung Dynasty troops of China in 981 and on behalf of Lí Thường Kiệt (**) also against them in 1077. Our people consider that poem as the first Declaration of Independence of Vietnam. The poem is as follows
The Southern country's mountain and river the Southern Emperor inhabits.
The separation is natural and allotted in Heaven's Book.
If the bandits come to trespass it,
You shall, in doing that, see yourselves to be handed with failure and shame!
(Source: Wikipedia)
The poem “The Mountains and Rivers of the Southern Nation” has forged the will of steel, and built a firm fortress in the heart of every Vietnamese person. Our people has fought and won over many foreign enemies with the will and patriotism toughened through this poem. That is a proof of the power and strength of poetry which has helped us protect the independence and sovereignty and the integrity of the territory until the present day.
The story about the world has changed nowadays. Many hot and urgent problems are happening every day before the eyes of humankind. Like some national boundaries are redrawn by blood. The “Arab Spring Movement” has pushed the Middle East and Northern Afria deeper into conflict, causing violence to spread to Europe. The appearance of the self-proclaimed Islamic State (IS), an international organism of terrorism, is the calamity of the entire world. The waves of migrants and refugees are overwhelming Europe from the regions of war and conflict. Climate and environment change has influenced many nations, including our Vietnam. The Earth’s resources are gradually in exhaustion. the issues of epidemics and health are rampant in developing countries. The explosive development of China’s and India’s economies of extreme growth, for example, has multiplied super-metropolises. According to The Far-Eastern Economic Review, until 2025 Asia alone has at least 10 super-metropolises with Mumbai (33 million inhabitants), Shanghai (27 millions), Karachi of Pakistan (26.6 millions), Dhaka of Bangladesh (26 millions), and Jakarta of Indonesia (24.9 millions)… In many developing countries, densely-populated slums has the highest proportions of diseases due to low hygienic conditions, malnutrition, and the shortage of health services. It is estimated that by 2030 there will be over two billion people living in those slums. Globalization has changed all societies and economies of the world, but the reverse side of it bears “an ugly, horrible face” as observed by the economist Joseph E. Stiglitz. The action program of the United Nations Agenda for 2030 is called The Global Goals for the purpose of increasing sustainable development, equality between nations, decrease of arms race and the use of nuclear weapons, the eradication of hunger and poverty, health and nice living conditions, quality education, gender equality, clean water and hygienic conditions, the response to climate change, peace and justice….
Ladies and gentlemen and fellow poets! I am enthusiastic with the subjects proposed by the 26th Medellin International Poetry Festival, among which “Poetry – Peace – Reconciliation” is an urgent issue certainly concerned by everybody. Poets and poetry-lovers are gathering here to take recognition of the problems of humankind and express their points of view on creation with arguments, orientations, and with each poet’s very work. Poetry, in my opinion, besides the beauty born since early times of humanity and ever afterwards, also bears a message of power and strength of the soul. In this moment, each poet’s work should wage a direct struggle with the evil, ugliness, and cruelty generated by humans. Poetry like a scalpel has to penetrate into all necrotic tissues, detach dead cells to heal the wounds on each organism. The “necrotic” tissues in human soul are truly the dark schemes causing crimes against humanity, causing racial and religious discrimination to kindle atrocious and destructive wars. The “necrotic” tissues in the soul is the evil, the ugliness, the vices that alienate and dehumanize people, transforming a section of persons into beasts among the community of humans…
The world will be redrawn after the way envisioned by the poets. We needs the works directly struggling with evil, ugliness, sin to reconcile discords and bring peace to all nations. Poets, in my opinion, are simultaneously the architects to build up society and regime. We have the right to set forth social models designed after the views of life of poets. The organization and operation of these “models” may be still not rational, even irrational, but from that the beauty and power of poetry will radiate by itself the lights, opening the way for policy planners in politics, economics, and foreign relations to help them see the future more clearly and understand the dangers for humankind. Literature, especially poetry, always carries the ability of prediction, of foresight.
Each poet is a private world of particular poetry. That is the characteristic and style of creation. But we have the same goal to Truth – Goodness – Beauty. The solidarity and creative assembly of poets on behalf of peace and reconciliation of the world is a work of gathering many drops into a shower, of lights among lights, of many rivers running into the vast ocean… it has been the dream of humankind since olden times until now and ever afterwards. By talents and inner energy of creativity each poet ought to redraw the world after their own view. That is the way we let the light of our soul radiate, so that the aspiration for peace and reconciliation becomes reality everywhere on earth.
Hải Phòng, 28 January, 2016
M.V.P
___________
(*) Lê Hoàn (941 - 1005), posthumous name Lê Đại Hành was an emperor of Đại Cồ Việt and the founder of the Anterior Lê Dynasty.
(**) Lý Thường Kiệt (1019 - 1105) was a Vietnamese general during the Lý Dynasty in Vietnam.
Tranh của Họa sỹ Rafal Olbinski (Ba Lan)