Chương I: Điểm nhìn
Chương II: Thẫm đỏ
Chương III: Sân khấu
Chương IV: Lối rẽ
Chương V: Đồ tể
Chương VI: Đối thoại
Chương VII: Mô hình
Chương VIII: Giấc mơ
Chương IX: Kết nối
Mai Văn Phấn
Chương VI: ĐỐITHOẠI
(Trường ca “Thời tái chế”. Nxb. Hội Nhà văn, 2018)
Đối thoại 1
- Tôi bị thủ tiêu vào cuối năm 1941.
- Ở đâu?
- Ngay gốc cây bưởi này.
- Ai giết ông?
- Mật thám Pháp cùng chánh tổng.
- Lúc ấy ông mang theo gì?
- Lá cờ.
- Ông muốn trao cho ai lúc đó?
- Những người nghèo khổ, bị áp bức ở đây.
- Nó sẽ linh thiêng khi bay trong gió?
- Dẫn dắt nông dân, thợ thuyền và những người biết chữ.
- Mục tiêu của các ông khi đó là gì?
- Độc lập, tự do, hạnh phúc.
- Nói nôm na dễ hiểu hơn đi!
- Người dân không còn lầm than, đói nghèo, không còn sưu cao thuế nặng, không còn bị khinh rẻ, bị đánh đập, không còn bất công.
- Giờ ông còn tin điều đó?
- Mãi tin.
- Tôi có thể thấy niềm tin đó không?
- Kìa đất thẫm nâu và cỏ đang xanh.
- Để tôi kéo một ngọn cỏ lại gần.
- Ngọn lửa diệp lục luôn sáng đấy. Có cách nào truyền tiếp ngọn lửa này tới những người đang đi lại kia không?
- Họ đã biết, được giáo dục từ nhỏ.
Đối thoại 2
- Tôi, hạ sỹ nhất, thuộc Sư đoàn 25 Tia Chớp Nhiệt Đới, Quân lực Việt Nam Cộng hòa, tử thương ngày 28/4/1975 tại căn cứ Đồng Dù[1].
- Tôi, trung sỹ, thuộc C5, Sư đoàn 320A, Quân đội Nhân dân Việt Nam, bị trúng đạn khi lái chiếc xe tăng T54 tiến vào mở cửa căn cứ.
- Lại gần đây, vũ khí chúng ta đã để lại trần gian.
- Hãy nhìn những người còn sống đang cùng nhau ăn cơm, đi cấy đi cày.
- Họ đã sống sót khi cùng chúng ta băng qua con đường máu.
- Gần 5 triệu người Việt cả hai phía đã chết, biết bao thương vong, chia lìa từ đầu cuộc chiến.
- Một nửa diện tích rừng bị phá hủy. Hàng vạn nạn nhân nhiễm chất độc da cam.
- Chúng ta mất đi cả những giá trị vô giá không thể nhìn thấy.
- Vậy có cần đi qua con đường máu này không?
- Vậy có cần đi qua?
- Vậy có cần?
- Vậy có.
- …
Đối thoại 3
- Tháng 2 năm 1979, tôi bị lùa sang đây, gục ngã ngay trên cầu Bắc Luân[2] này.
- Chúng tôi nhìn thấy viên chỉ huy của ông ra lệnh hất xác ông xuống sông Ka Long[3] để rộng đường cho quân Trung Quốc tiến sang đất Việt.
- Vong linh tôi lúc ấy cũng nhìn thấy đôi mắt tôi trợn lên nhìn tên chỉ huy.
- Dân quân Việt Nam đã vớt xác ông tại bãi Chắn Coóng Pha[4]và chôn cất.
- Ông còn căm thù Việt Nam?
- Trước khi sang đây tôi được tuyên truyền như vậy.
- Bằng sách vở, tài liệu, phim ảnh?
- Không, các chính ủy Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc đã phổ biến trực tiếp. Người lính chúng tôi thường ít được đọc sách.
- Thời nào chúng tôi cũng phải lấy máu xương xây chiến lũy ngăn chặn các ông.
- Khi chết đi tôi mới tỉnh táo hơn.
- Các ông là kẻ thù nham hiểm và thâm độc suốt bốn ngàn năm lịch sử của chúng tôi.
- Các vương triều chúng tôi ăn thịt người như vậy.
- Khi các ông hùng cường thường đi gieo tai họa cho người khác.
- Ông có phải đảng viên cộng sản không?
- Không cần hỏi thế! Các ông chỉ tôn sùng quyền lợi dân tộc hẹp hòi.
- …
Đối thoại 4
- Không thể có một mô hình cho mọi xã hội.
- Mỗi thời đại một lý tưởng.
- Chúng ta đang ở điểm cực tiểu của hình Sin.
- Không, đã bắt đầu một chu kỳ khác.
- Cần định nghĩa khác về độc lập, tự do, hạnh phúc?
- Dòng chảy cuộc sống đang lý giải.
- Bạn có thể nói rõ hơn về tự do không?
- Là bản năng sống còn của con người luôn trỗi dậy.
- Con người luôn có ý thức chống lại sự nô dịch của kẻ khác.
- Vậy tự do chính là cội nguồn sinh ra ý thức nhân quyền và thể chế dân chủ?
- Đúng. Hình như nó phụ thuộc vào sự cởi mở của thể chế?
- Không phải, chính sự khao khát tự do của mỗi con người sinh ra nhu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền.
- Vậy thế nào là độc lập và hạnh phúc?
- Là hướng mở của tự do. Là chuỗi quan hệ mang tính hệ quả.
- Độc lập là cái giá phải trả đắt nhất?
- Chúng ta đã phải hy sinh mấy thế hệ để có được khái niệm này.
- Hình như nó lại lung lay khi toàn cầu hóa.
- Cần thêm một lần đổi mới khái niệm.
- Bạn có thấy mình được tự do?
- Không có tự do ngay cả quyền kêu đau.
Đối thoại 5
- Tôi là một giọt nước.
- Chúng ta hòa vào nhau thành giọt nước lớn.
- Không. Chúng ta hòa thuận bên nhau và luôn tách rời.
- Vậy trí tuệ và tâm hồn chúng ta có biên giới?
- Xã hội văn minh là tổng hòa những con người có cái tôi khác nhau và tâm hồn khác biệt.
- Đó phải chăng là nền tảng của nhân quyền?
- Mỗi giọt nước đều có quyền cất tiếng.
- Đều được bình đẳng, tự do.
- Tôi tồn tại bằng hồng ân thiên chúa.
- Tôi được soi sáng bằng nhiệm màu Đức Phật.
- Người khác hầu đồng trước cửa Mẫu linh thiêng.
- Tôi trân trọng mọi sự lựa chọn!