Chương I: Điểm nhìn
Chương II: Thẫm đỏ
Chương III: Sân khấu
Chương IV: Lối rẽ
Chương V: Đồ tể
Chương VI: Đối thoại
Chương VII: Mô hình
Chương VIII: Giấc mơ
Chương IX: Kết nối
Mai Văn Phấn
Chương III: SÂN KHẤU
(Trường ca “Thời tái chế”. Nxb. Hội Nhà văn, 2018)
Cảnh 1
Giấc mơ sân khấu trống rỗng. Có tiếng nói vọng từ cánh gà. Mỗi khán giả dựa vào kinh nghiệm bản thân để đoán biết nội dung vở diễn. Đây là một cuộc họp, đợt chỉnh huấn, buổi hội thảo, phổ biến nghị quyết, phân công nhiệm vụ, một vụ ăn chia, cuộc đấu tố, ngày đọc quyết định, nói chuyện thời sự, cuộc thanh trừng, chào đón đại biểu cấp trên, ca trực cấp cứu, cuộc bỏ phiếu kín…
Vẫn cơn mơ ấy. Sân khấu tiếp tục trống vắng. Âm thanh tiếp tục vọng từ hai bên cánh gà, nghe không rõ. Loa đài rất kém. Bên dưới khán giả vẫn im lặng.
Lại vọng từ trong cánh gà. Có tiếng gằn giọng. Tiếng van xin. Cãi cọ. Tiếng đập bàn. Phân bua thành khẩn. Ai đó nói một câu rất dài không muốn nghỉ. Tiếng ném một vật cứng xuống đất. Tiếng cao giọng ở cuối câu. Tiếng đạn lách cách lên nòng nhưng không có tiếng súng. Tiếng khóc thút thít của một phụ nữ. Tiếng quát đanh thép. Giọng nói giật cục. Tiếng va đập kim loại. Giọng một người đàn ông run run. Người tiếp theo cũng run.
Tin lan truyền ra bên ngoài sân khấu. Tất cả cùng nhất trí. Thành công rực rỡ. Một cái kết có hậu.
Cảnh 2
Những hàng ghế băng được kê sẵn ngay ngắn. Mỗi ghế đủ cho ba người. Trên lễ đài có phông màn, lọ hoa, khăn trải bàn. Chủ tọa mặt mày quan trọng, ăn mặc gần gũi, gọn gàng. Sau hiệu lệnh mọi người lặng lẽ đi ra sân khấu, ngồi xuống ghế, không ai chạm vào ai, tư thế nghiêm trang, mắt nhìn thẳng. Vừa khai mạc được vài phút đã có người ngủ gật. Người soi gương và tỉa lông mày. Người tự lấy ráy tai, nghiêng đầu, mồm há hốc. Vài người bẻ từng đốt ngón tay lắc cắc. Một người hích nhẹ khuỷu tay vào sườn người bên cạnh, chắc muốn nói điều gì. Chủ tọa yêu cầu mọi người chú ý, không nói chuyện riêng, không được nhắn tin, điện thoại phải để chế độ im lặng. Bắt đầu có tiếng la ó từ phía khán giả, ném cả vật lạ lên sân khấu. Có tiếng xì xầm, thế kia thì ai cũng diễn được. Một số người bỏ về, buông câu gì đó gọn lỏn.
Cảnh 3
Diễn viên rê ngang bàn chân theo làn điệu chèo, rồi nhún nhẩy cả thân mình theo nhịp chèo thuyền. Con thuyền cách điệu trôi ra sân khấu. Diễn viên làm động tác cầm mái chèo quạt nước rồi chỉ tay xuống đất và hát, tang tình con cá lội... Sau lại đưa tay lên ngang mày, tình bằng con nhạn bay… Tưởng đơn giản vậy thôi mà ngay lúc ấy nhiều khán giả đã bật khóc. Họ thương những con cá chưa kịp lớn đã cắn câu, con chim vừa ra ràng đã sa lưới. Có tiếng người trong ban tổ chức nhắc nhở trên loa. Đề nghị mọi người kìm nén xúc động, vở kịch còn lâu mới đến lúc gay cấn, cao trào. Nếu các vị dễ bị kích động chúng tôi sẽ không diễn nữa!
Cảnh 4
Sân khấu chia đôi, bên này cõi âm, bên kia dương thế. Những diễn viên vào vai linh hồn bôi mặt trắng, bên cõi dương tô mặt hồng. Một diễn viên diễn cảnh người mới qua đời. Bắt đầu thủ tục chôn cất, mọi người khiêng anh ta từ bên này tấm màn sân khấu sang phía bên kia. Sau khi được bôi mặt trắng, anh ta nhìn sang trần gian bỗng toát mồ hôi. Sao ở bên đó bao nhiêu năm mà nhiều lẽ giản đơn, tự nhiên anh ta không biết.
Kìa con đường thẳng tắp. Con đường quanh co. Con đường gấp khúc... Những dấu chân lầm lạc chồng chất lên nhau, bôi xóa, rồi tiếp tục lầm lạc. Rồi lại bôi xóa. Những cuộc cách mạng lật đổ áp bức, cường quyền. Một vài người làm cách mạng thành công đứng ra cai trị vương quốc quá lâu lại thành kẻ độc tài, tha hóa. Con người phải hy sinh biết bao máu xương để giành lấy tự do, nhưng lại quên đi bài học từ một cây xanh. Tự do quang hợp, tự do đơm hoa, tự do kết trái.
Mấy linh hồn mặt trắng bỗng xúm lại và bắt đầu chỉ trỏ. Sân khấu âm và sân khấu dương có hai người nhắc vở.
Cảnh 5
Cảnh một phiên tòa lưu động xử một tử tù máu lạnh. Tòa cho hắn nói lời cuối cùng. Hắn kể được sinh ra ở đây và từng đi học. Cuộc đời đã dậy cho hắn biết lẽ phải thuộc về kẻ mạnh. Hắn tự thú lúc hành hung mình là kẻ mạnh nhất. Bỗng một khán giả bị kích động nhảy lên sân khấu tay lăm lăm chiếc dép. Nhân viên giữ trật tự đêm diễn đã vội ngăn anh ta lại và nói hãy bình tĩnh, đây chỉ là vở diễn. Anh diễn viên đóng vai tử tù đã đến lúc được vào bên trong sân khấu tẩy trang, rồi lẻn về nhà theo hướng khác. Vị khán giả bị kích động cũng đã ra về trên chính con đường anh ta vừa đi.
Chào khán giả
Suốt vở diễn không có tiếng nhạc, không thấy ai hát. Các loại đèn sân khấu đến giờ bật sáng. Các nghệ sỹ lần lượt bước ra, ai cũng cười giống nhau cúi chào khán giả. Lúc này mọi người mới biết hết mặt diễn viên.
Tiếng vỗ tay rộ lên như sấm, rồi chậm lại từng đợt. Đều đặn từng đợt như những bước chân diễu binh trên quảng trường.
Tấm màn nhung màu huyết dụ từ từ khép lại.