Soạn bài "Nhật kí đô thị hóa" - SGK Ngữ văn 9 tập 2 - Cánh diều

 

 

Maivanphan.com: Để giúp các cháu học sinh có thêm tài liệu tham khảo, chúng tôi đăng lại bài soạn thực hành đọc hiểu bài thơ "Nhật kí đô thị hóa" của Mai Văn Phấn, rút từ 2 website loigiaihay.com và vietjack.me. Xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo đã biên soạn bài viết này!

Trân trọng,

Mai Văn Phấn

 

 

I - Bài soạn rút từ vietjack.me

 

Soạn bài Thực hành đọc hiểu: Nhật kí đô thị hóa trang 44

 

1. Chuẩn bị

 

Yêu cầu (trang 44 sgk Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):

 

- Đọc trước bài thơ Nhật kí đô thị hoá, tìm hiểu thêm thông tin về nhà thơ Mai Văn Phấn.

- Em hiểu đô thị hoá là gì? Tìm và ghi lại một số thông tin cơ bản về quá trình đô thị hoá ở địa phương em (nếu có) từ các nguồn tài liệu (sách, báo, Internet…).

 

Trả lời:

- Thông tin về nhà thơ Mai Văn Phấn:...

- Đô thị hóa được hiểu là quá trình mở rộng của đô thị, tính theo tỷ lệ phần trăm giữa diện tích hoặc số dân đô thị trên tổng diện tích hoặc số dân của một khu vực hoặc vùng. Bên cạnh đó, đô thị hóa cũng được tính theo tỷ lệ gia tăng của hai yếu tố trên theo thời gian.

- Tỉnh Hải Dương có vị trí quan trọng trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ. Nằm trên hành lang kinh tế Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh, kề sát vành đai kinh tế ven biển vịnh Bắc bộ. Toàn tỉnh đã hình thành một số khu đô thị mới hiện đại, có hạ tầng kỹ thuật đồng bộ. Hoàn thành việc điều chỉnh địa giới hành chính và nâng cấp thành phố Hải Dương lên đô thị loại I, Chí Linh trở thành thành phố trực thuộc tỉnh, Kinh Môn trở thành thị xã. Tỷ lệ đô thị hóa toàn tỉnh đạt 32,2%

 

2. Đọc hiểu

 

* Nội dung chính:

 

Bài thơ là những kí ức về thời thơ ấu gắn liền với quê hương, với hình bóng mẹ của tác giả, đồng thời là sự tiếc nuối trước sự thay đổi của cuộc sống hiện nay

 

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

 

Câu 1 (trang 45 sgk Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Em hiểu nhan đề của bài thơ như thế nào?

Trả lời:

- Nhật kí đô thị hóa là ghi chép sự thay đổi cuộc sống khi quá trình đô thị hoá diễn ra.

 

Câu 2 (trang 45 sgk Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Xác định nhân vật trữ tình trong bài thơ?

Trả lời:

- Nhân vật trữ tình trong bài thơ là nhân vật “tôi” – chính là tác giả.

 

Câu 3 (trang 45 sgk Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Chú ý những hình ảnh thuộc về “ngày thơ ấu".

Trả lời:

- Những hình ảnh về “ngày thơ ấu":

+ Lỗ đáo.

+ Đôi chân cò lội nước.

+ Nơi chó đá đầu làng.

+ Bến sông.

 

Câu 4 (trang 45 sgk Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Biện pháp tu từ nào được dùng trong khổ thơ này?

Trả lời:

- Biện pháp tu từ được dùng trong khổ thơ này là: so sánh.

 

Câu 5 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Chú ý những hình ảnh thể hiện suy nghĩ của nhà thơ.

Trả lời:

- Những hình ảnh thể hiện suy nghĩ của nhà thơ:

+ “Làm ngọn nến mùa thu đi rước đuốc".

+ “Ngôi nhà là chiếc đèn lồng".

 

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Chỉ ra bố cục và nội dung chính của mỗi phần trong bài thơ Nhật kí đô thị hóa.

Trả lời:

- Bố cục: 2 phần

+ Phần 1 (12 dòng thơ đầu): ký ức về thời thơ ấu gắn liền với quê hương, với hình bóng mẹ.

+ Phần 2 (còn lại): thách thức của đô thị.

 

Câu 2 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Về “ngôi nhà của mẹ”, “chạm phải tay mình ngày thơ ấu”, người con đã hồi tưởng về những kỉ niệm gì và có những cảm xúc nào?

Trả lời:

- Về “ngôi nhà của mẹ”, “chạm phải tay mình ngày thơ ấu”, người con đã hồi tưởng về những kỉ niệm: hình ảnh ngôi nhà như chiếc bánh không nhân, hình ảnh đồng xu cũ, chó đá đầu làng, tiếng gọi, hình ảnh mẹ ra bến sông.

- Cảm xúc của tác giả: tiếc nuối, buồn tủi khi miêu tả dấu vết của thời gian đồng thời cho thấy tình cảm gắn bó với quê hương, đất nước.

 

Câu 3 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Trước “những bước chân đô thị”, người con có suy nghĩ gì?

Trả lời:

- Trước “những bước chân đô thị”, người con cảm thấy bất an trước sự thay đổi của cuộc sống đô thị, tiếc nuối cho những giá trị xưa cũ, những nét đẹp của thời thơ ấu.

 

Câu 4 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Phân tích tác dụng của những biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ. Em thích nhất hình ảnh nào trong tác phẩm? Vì sao?

Trả lời:

- Biện pháp tu từ ẩn dụ: “bóng tối dẫn tôi về ngôi nhà của mẹ”.

- Biện pháp tu từ so sánh: “ngôi nhà như chiếc bánh không nhân”

=> Thể hiện được sự thiếu vắng, lạc lõng trước sự thay đổi của thực tại.

- Em thích nhất là hình ảnh: “Và ngôi nhà của mẹ là chiếc đèn lồng lặng lẽ sáng dần lên” vì có lẽ đây là hình ảnh tượng trưng cho ánh sáng, niềm hi vọng về sự gìn giữ và phát huy những nét đẹp truyền thống.

 

Câu 5 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Xác định cảm hứng chủ đạo và tư tưởng của tác giả thể hiện trong bài thơ.

Trả lời:

- Cảm hứng chủ đạo trong bài thơ: trân trọng những giá trị của gia đình, truyền thống trong môi trường hiện đại.

- Tư tưởng của tác giả: niềm tự hào, trân trọng các giá trị truyền thống. Bày tỏ sự tiếc nuối trước sự thay đổi của cuộc sống. Ngoài ra tác giả còn thể hiện tình cảm sâu sắc đối với gia đình và ký ức thời thơ ấu.

 

Câu 6 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Từ bài Chiều xuân (Anh Thơ) và bài Nhật kí đô thị hóa (Mai Văn Phấn), hãy nêu cảm nghĩ của em khi được đứng trước một cảnh đồng quê yên bình.

Trả lời:

Khi đứng trước cảnh đồng quê yên bình, em cảm thấy bản thân như đang hòa mình trước thiên nhiên thực tại. Dường như bản thân như thuộc về cảnh vật nơi đây với tất cả sự trong trẻo, dễ chịu của nó. Không có khói bụi của thành phố, sự ồn ào của tiếng xe mà thay vào đó là hình ảnh cánh cò bay lả dập dờn, đàn trâu thung thăng gặm cỏ. Tiếng gió hòa cùng với tiếng sáo tạo nên một bản nhạc du dương, trầm bổng. Còn gì tuyệt hơn khi được thả diều trên mảnh đất quê hương, cánh diều bay cao, xa mãi chở đầy cả tuổi thơ của em.

 

(Nguồn: vietjack.me)

 

 

II - Bài soạn rút từ loigiaihay.com

 

 

Đọc hiểu 1

 

Em hiểu nhan đề của bài thơ như thế nào?

 

Phương pháp giải:

 

Đọc nhan đề, lí giải nhan đề dựa trên sự hiểu biết của em và đưa ra lời giải phù hợp

 

Lời giải chi tiết:

 

Nhật kí đô thị hóa là sự thay đổi về cơ sở hạ tầng, thay đổi trong cơ cấu kinh tế để cải thiện chất lượng cuộc sống.

 

Đọc hiểu 2

 

Xác định nhân vật trữ tình trong bài thơ?

 

Phương pháp giải:

 

Đọc toàn bộ văn bản, xác định nhân vật bày tỏ cảm xúc

 

Lời giải chi tiết:

 

Nhân vật trữ tình trong bài thơ là nhân vật “tôi”.

 

Đọc hiểu 3

 

Nhân vật trữ tình trong bài thơ là nhân vật “tôi”.

 

Chú ý những hình ảnh thuộc về “ngày thơ ấu"

 

Phương pháp giải:

 

Đọc văn bản, tìm những hình ảnh thuộc về “ngày thơ ấu"

 

Lời giải chi tiết:

 

- Lỗ đáo

 

- Đôi chân cò lội nước

 

- Nơi chó đá đầu làng

 

- Bến sông

 

Đọc hiểu 4

 

Biện pháp tu từ nào được dùng trong khổ thơ này?

 

Phương pháp giải:

 

Đọc khổ thơ, dựa vào kiến thức về BPTT, đưa ra lời giải phù hợp

 

Lời giải chi tiết:

 

Biện pháp tu từ được dùng trong khổ thơ này là: so sánh.

 

Đọc hiểu 5

 

Chú ý những hình ảnh thể hiện suy nghĩ của nhà thơ.

 

Phương pháp giải:

 

Đọc khổ thơ, xác định những hình ảnh thể hiện suy nghĩ của nhà thơ, đưa ra lời giải phù hợp

 

Lời giải chi tiết:

 

- “Làm ngọn nến mùa thu đi rước đuốc"

 

- “Ngôi nhà là chiếc đèn lồng"

 

CH cuối bài 1

 

Chỉ ra bố cục và nội dung chính của mỗi phần trong bài thơ Nhật kí đô thị hóa.

 

Phương pháp giải:

 

Đọc văn bản, xác định bố cục của bài thơ, đưa ra lời giải phù hợp

 

Lời giải chi tiết:

 

- Bố cục: 2 phần

 

+ Phần 1 (12 dòng thơ đầu): ký ức về thời thơ ấu gắn liền với quê hương, với hình bóng mẹ.

 

+ Phần 2 (còn lại): thách thức của đô thị.

 

CH cuối bài 2

 

Về “ngôi nhà của mẹ”, “chạm phải tay mình ngày thơ ấu”, người con đã hồi tưởng về những kỉ niệm gì và có những cảm xúc nào?

 

Phương pháp giải:

 

Đọc văn bản, đưa ra lời giải phù hợp

 

Lời giải chi tiết:

 

- Về “ngôi nhà của mẹ”, “chạm phải tay mình ngày thơ ấu”, người con đã hồi tưởng về những kỉ niệm: hình ảnh ngôi nhà như chiếc bánh không nhân, hình ảnh đồng xu cũ, chó đá đầu làng, tiếng gọi, hình ảnh mẹ ra bến sông.

 

- Cảm xúc của tác giả: tiếc nuối, buồn tủi khi miêu tả dấu vết của thời gian đồng thời cho thấy tình cảm gắn bó với quê hương, đất nước.

 

CH cuối bài 3

 

Trước “những bước chân đô thị”, người con có suy nghĩ gì?

 

Phương pháp giải:

 

Đọc văn bản, đưa ra lời giải phù hợp

 

Lời giải chi tiết:

 

Trước “những bước chân đô thị”, người con cảm thấy bất an trước sự thay đổi của cuộc sống đô thị, tiếc nuối cho những giá trị xưa cũ, những nét đẹp của thời thơ ấu.

 

CH cuối bài 4

 

Phân tích tác dụng của những biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ. Em thích nhất hình ảnh nào trong tác phẩm? Vì sao?

 

Phương pháp giải:

 

Đọc văn bản, kết hợp những kiến thức về BPTT, đưa ra lời giải phù hợp. Lí giải hình ảnh em yêu thích nhất.

 

Lời giải chi tiết:

 

- Biện pháp tu từ ẩn dụ: “bóng tối dẫn tôi về ngôi nhà của mẹ”.

 

- Biện pháp tu từ so sánh: “ngôi nhà như chiếc bánh không nhân” 

 

-> Thể hiện được sự thiếu vắng, lạc lõng trước sự thay đổi của thực tại.

 

- Em thích nhất là hình ảnh: “Và ngôi nhà của mẹ là chiếc đèn lồng lặng lẽ sáng dần lên” vì có lẽ đây là hình ảnh tượng trưng cho ánh sáng, niềm hi vọng về sự gìn giữ và phát huy những nét đẹp truyền thống.

 

CH cuối bài 5

 

Xác định cảm hứng chủ đạo và tư tưởng của tác giả thể hiện trong bài thơ.

 

Phương pháp giải:

 

Đọc văn bản, xác định cảm hứng xuyên suốt của bài thơ, đưa ra lời giải phù hợp

 

Lời giải chi tiết:

 

- Cảm hứng chủ đạo trong bài thơ: trân trọng những giá trị của gia đình, truyền thống trong môi trường hiện đại.

 

- Tư tưởng của tác giả: niềm tự hào, trân trọng các giá trị truyền thống. Bày tỏ sự tiếc nuối trước sự thay đổi của cuộc sống. Ngoài ra tác giả còn thể hiện tình cảm sâu sắc đối với gia đình và ký ức thời thơ ấu.

 

CH cuối bài 6

 

Từ bài Chiều xuân (Anh Thơ) và bài Nhật kí đô thị hóa (Mai Văn Phấn), hãy nêu cảm nghĩ của em khi được đứng trước một cảnh đồng quê yên bình.

 

Phương pháp giải:

 

Đọc văn bản, liên hệ bản thân, đưa ra lời giải phù hợp

 

Lời giải chi tiết:

 

Khi đứng trước cảnh đồng quê yên bình, em cảm thấy bản thân như đang hòa mình trước thiên nhiên thực tại. Dường như bản thân như thuộc về cảnh vật nơi đây với tất cả sự trong trẻo, dễ chịu của nó. Không có khói bụi của thành phố, sự ồn ào của tiếng xe mà thay vào đó là hình ảnh cánh cò bay lả dập dờn, đàn trâu thung thăng gặm cỏ. Tiếng gió hòa cùng với tiếng sáo tạo nên một bản nhạc du dương, trầm bổng. Còn gì tuyệt hơn khi được thả diều trên mảnh đất quê hương, cánh diều bay cao, xa mãi chở đầy cả tuổi thơ của em.

 

(Nguồn: loigiaihay.com)

 

 

 

 

Mai Văn Phấn

 

 

Nhật ký đô thị hóa

 

Úp mặt vào bóng tối lùm cây

Gió đang chạy trên lưng mình những bước chân đô thị

Bóng tối dẫn tôi về ngôi nhà của mẹ

Ngôi nhà như chiếc bánh không nhân.

 

Nhặt được đồng xu cùn gỉ cuối sân

Ngỡ chạm phải tay mình ngày thơ ấu

Những dấu chân ai lún sâu lỗ đáo

Từng kiếp người mở mắt... thấy đôi chân cò lội nước trắng mênh mông.

 

Nơi chó đá đầu làng vẫn sủa những con trăng

Có tiếng gọi nghe buồn như củi ướt

Thương quê nghèo mẹ tôi ra bến sông

Vớt những câu ca chưa tan vào nước.

 

Mẹ ơi mẹ! Giờ con thấy bóng râm từ bùn đất

Đất ở dưới chân mà cao hơn những suy nghĩ của mình

Đêm thai nghén những thị thành trứng nước

Ai ấy còn ngơ ngác trước văn minh.

 

Trong bóng tối lùm cây tôi chợt nhận ra mình

Với nỗi e dè từ cái thời Văn Lang lúa nước

Nỗi e dè tự thắp mình thành ngọn nến mùa thu đi rước đuốc

Và ngôi nhà của mẹ là chiếc đèn lồng lặng lẽ sáng dần lên.

 

(Kim Sơn, Ninh Bình, 1995)

 

(Rút từ tập thơ "Cầu nguyện ban mai", NXB Hải Phòng, 1997)