Bài thơ "Thuốc đắng" của Mai Văn Phấn (Giáo án phụ đạo văn lớp 11, năm học 2023 – 2024) - Cô giáo Nguyễn Thị Thuý áp dụng
Giáo
án phụ đạo văn lớp 11 (2023 – 2024)
Cô
giáo Nguyễn Thị Thuý - Trường THPT Hiệp Hòa số 3, Bắc Giang
ĐỀ BÀI
I.
ĐỌC HIỂU (6,0 điểm)
Đọc
bài thơ sau:
THUỐC
ĐẮNG
(Cho Ngọc Trâm)
Cơn
sốt thiêu con trên giàn lửa
Cha
cũng có thể thành tro nữa
Thuốc
đắng không chờ được rồi
Giữ
tay con
Cha đổ
Ngậm
ngùi thả lòng chén vơi...
Con
ơi! Tí tách sương rơi
Nhọc
nhằn vắt qua đêm lạnh
Và
những cánh hoa mỏng mảnh
Đưa
hương phải nhờ rễ cay.
Mồ
hôi keo thành chai tay
Mùa
xuân tràn vào chén đắng
Tuổi
cha nước mắt lặng lặng
Sự
thật khóc oà vu vơ.
Con
đang ăn gì trong mơ
Cha
để chén lên cửa sổ
Khi
lớn bằng cha bây giờ
Đáy
chén chắc còn bão tố.
(Mai
Văn Phấn, in trong Giọt nắng,
Hội Văn nghệ Hải Phòng xuất bản, 1992)
Lựa
chọn đáp án đúng:
Câu
1. Bài thơ trên được
viết theo thể thơ nào? (0,5 điểm)
A. Bảy chữ
B. Lục bát
C. Song thất lục bát
D. Tự do
Câu
2. Người cha trong bài
thơ đang tâm sự với ai? (0,5 điểm)
A. Người vợ
B. Người con
C. Người mẹ
D. Nói với chính mình
Câu
3. Biện pháp tu từ nào
được sử dụng trong hai dòng thơ: “Và những cánh hoa mỏng mảnh/ Đưa hương phải
nhờ rễ cay” ? (0,5 điểm)
A. Nhân hóa
B. Ẩn dụ
C. Điệp từ ngữ
D. So sánh
Câu
4. Chủ thể trữ tình
trong bài thơ là: (0,5 điểm)
A. Người cha
B. Người con
C. Người mẹ
D. Chủ thể ẩn
Câu
5. Dòng thơ nào sau đây
thể hiện tâm trạng lo lắng của người cha? (0,5 điểm)
A. Nhọc nhằn vắt qua đêm lạnh
B. Mùa xuân tràn vào chén đắng
C. Tuổi cha nước mắt lặng lặng
D. Cha cũng có thể thành tro nữa
Câu
6. Phát biểu nào sau
đây nói về ý nghĩa của hai dòng thơ: “Và những cánh hoa mỏng mảnh/ Đưa hương
phải nhờ rễ cay”? (0,5 điểm)
A. Muốn chiến thắng phải trải qua khổ
luyện
B. Muốn khỏi bệnh phải uống thuốc đắng
C. Muốn hạnh phúc phải trải qua khổ đau
D. Muốn trưởng thành phải trải qua vấp
ngã
Câu
7. Phát biểu nào sau
đây nói về nội dung của bài thơ? (0,5 điểm)
A. Sự quan tâm, nỗi lo lắng và những suy
tư của người cha khi con khi con bị ốm
B. Người cha lo lắng cho tương lai sau
này của đứa con mình
C. Người cha chăm sóc đứa con bị ốm và
nghĩ về cuộc đời mình
D. Người cha nghĩ về những đắng cay và
bão tố trong cuộc đời
Trả
lời câu hỏi/ Thực hiện các yêu cầu:
Câu
8. Bạn rút ra được
thông điệp gì sau khi đọc bài thơ trên (0,5 điểm)
Câu
9. Nêu chủ đề của bài
thơ? (1,0 điểm)
Câu
10. Từ nội dung của bài
thơ, bạn có suy nghĩ gì về vai trò của thử thách trong cuộc sống? (viết khoảng
5 – 7 dòng) (1,0 điểm)
II.
LÀM VĂN (4,0 điểm)
Bạn hãy viết bài văn nghị
luận phân tích những tâm sự của người cha ở bài thơ trên.
ĐÁP ÁN
Phần
|
Câu
|
Nội dung
|
Điểm
|
I
|
|
ĐỌC HIỂU
|
6,0
|
|
1
|
D
|
0.5
|
2
|
B
|
0.5
|
3
|
B
|
0.5
|
4
|
A
|
0.5
|
5
|
D
|
0.5
|
6
|
C
|
0.5
|
7
|
A
|
0.5
|
8
|
Học sinh được rút
ra bài học, gợi ý:
- Muốn có được hạnh phúc phải trải qua khổ luyện, cũng
như muốn khỏi bệnh phải cần thuốc đắng
- Hãy luôn biết trân trọng và ghi nhớ công ơn của cha mẹ
|
0.5
|
9
|
Chủ đề của bài thơ: Qua lời tâm sự của
người cha đối với đứa con bị ốm, bài thơ ca ngợi tình cảm mà người cha dành
cho đứa con mình, qua đó gửi gắm thông điệp: cuộc đời này nhiều chông gai và
bão tố, người cha muốn con mình phải nhìn ra và chấp nhận nếm trải nó để lớn
lên, để trưởng thành.
|
1.0
|
10
|
Suy nghĩ về vai trò của thử
thách:
- Thử thách giúp con người
nhìn nhận và vượt qua giới hạn của bản thân
- Thử thách giúp rèn luyện
bản lĩnh
- Thử thách giúp tích lũy
kinh nghiệm
v.v…
|
1.0
|
II
|
|
VIẾT
|
4,0
|
|
a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận văn học
|
0,25
|
|
b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận
Phân tích những tâm sự của người cha
trong bài thơ.
|
0,5
|
|
c. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm
Thí sinh
có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn
luận, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng hợp
lí.
Sau đây là
một số gợi ý:
I. MỞ BÀI
- Giới thiệu
tác giả và tác phẩm: “Thuốc đắng” là một bài thơ hay, giàu ý nghĩa nhân văn của
tác giả Mai Văn Phấn.
- Nêu nội
dung khái quát cần phân tích, đánh giá: Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng
đi vào phân tích, đánh giá chủ đền và những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài
thơ.
II. THÂN
BÀI
1. Khổ 1:
- Bài thơ
bắt đầu bằng một khoảnh khắc dữ dội, gay cấn: Cơn sốt thiêu con trên giàn lửa miêu tả căn bệnh của người con.
Các từ thiêu, giàn lửa, tro đầy ám ảnh,
cho thấy căn bệnh đang hủy hoại cơ thể đứa con và cũng hủy diệt tinh thần của
người cha.
- Những
câu tiếp theo mô tả hành động người cha cho con uống thuốc. Nhìn bề ngoài,
đây có vẻ là những hành động nghiệt ngã (giữ
tay con, cha đổ), nhưng nhìn kĩ, nó xuất phát từ nỗi lo lắng, từ tình yêu
thương của người cha: chỉ có uống thuốc, dù đắng, thì mới hết bệnh. Sau khi
cho con uống thuốc, người cha cũng ngậm ngùi, xót xa vì con phải uống thuốc đắng
như vậy: Ngậm ngùi thả lòng chén vơi.
2. Khổ 2:
Mở đầu là
hô ngữ “con ơi” nhưng thực ra đây lại là lời người cha tự nói với mình. Đó là
những suy tư về đời. Cuộc sống vốn không dễ dàng: Hạt sương dù nhỏ nhưng cũng
phải nhọc nhằn chắt chiu qua một đêm lạnh giá mới có; hoa muốn tỏa hương cũng
phải nhờ những chùm rễ cay.
3. Khổ 3:
Khổ thơ
này tiếp tục là những suy niệm của người cha về cuộc đời:
- Hai câu
đầu:
+ Mồ hôi –
chai tay: Mồ hôi là hình ảnh biểu tượng cho sự vất vả,
khó nhọc, chai tay là sự chịu đựng,
quen với sự vất vả khó nhọc ấy.
+ Mùa xuân
và chén đắng: mùa xuân là biểu tượng
của sự sống, của cái bắt đầu, của niềm hy vọng lúc này đang tràn vào lòng chén đắng, biểu tượng cho nỗi khổ đau.
Qua hai
câu thơ này, người cha muốn nói với con rằng: mọi nỗi đau khổ sẽ rèn luyện sức
chịu đựng cho con người, và mọi nỗi đau khổ rồi cũng sẽ qua, hạnh phúc rồi sẽ
đến. Ở đây, người cha đang hy vọng người con sẽ có một cuộc sống tốt đẹp sau
này.
- Hai câu
tiếp: là suy nghĩ của người cha về đời mình. Ở đây có thể hiểu rằng, cha hy vọng
con sau này sẽ có được sung sướng, hạnh phúc, còn cuộc đời cha bây giờ, dù đã
trải qua đau khổ nhưng vẫn chưa có được niềm vui. Nỗi đau vẫn còn đó, nhưng
đó là nỗi đau không thể thổ lộ, chỉ biết câm lặng nuối nước mắt vào trong.
Câu thơ sự thật khóc òa vu vơ có thể hiểu là:
cái sự thật cuộc đời mà người cha đã nếm trải là vô cùng éo le, nó không như
người cha nghĩ. Sự thường thì qua đau khổ sẽ đến hạnh phúc, nhưng dường như
điều đó không đúng đối với cuộc đời người cha.
4. Khổ cuối:
Khổ 4 vẫn
là những suy ngẫm của người cha.
- Con đang ăn gì trong mơ: thế giới của
mơ mộng, người con đang tận hưởng niềm hạnh phúc trong thế giới mơ mộng đó,
nhưng đó là một thế giới không có thật. Đó cũng là cái nhìn màu hồng của trẻ
thơ đối với cuộc đời, thấy cuộc đời cũng nhẹ nhàng, đẹp đẽ như một giấc mơ.
- Đối lập
với thế giới mơ mộng đó của người con là thế giới hiện thực, với chiếc chén
thuốc đắng vẫn còn đó, ở trên cửa sổ. Khi con lớn lên, bằng tuổi cha, con sẽ
thấy cuộc đời không như mơ, và cuộc đời không chỉ có những gian nan nhỏ bé
như chén thuốc đắng kia, mà còn là bão tố, là bao nỗi đau khổ lớn lao mà con
người bắt buộc phải chịu đựng.
III. KẾT
BÀI
- Khẳng định
khái quát những nét đặc sắc về chủ đề và nghệ thuật của bài thơ: Bài thơ giàu
tính triết lí, thể hiện những suy tư sâu sắc của người cha về cuộc đời.
- Nêu tác
động của tác phẩm đối với bản thân hoặc cảm nghĩ sau khi đọc, thưởng thức bài
thơ: Bài thơ giúp ta biết yêu thương và ghi nhớ công ơn của cha mẹ, giúp ta
hiểu hơn về những niềm vui và nỗi buồn, hạnh phúc lẫn khổ đau trong cuộc sống.
|
2.5
|
|
d. Chính tả, ngữ pháp
Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.
|
0,25
|
|
e. Sáng tạo: Bài viết có giọng điệu
riêng; cách diễn đạt sáng tạo, văn phong trôi chảy.
|
0,5
|
Tổng điểm
|
10.0
|
*
GV Trường THPT Hiệp Hòa số 3, tỉnh Bắc Giang
Trường
THPT Hiệp Hòa số 3, tỉnh Bắc Giang