Phân tích bài thơ "Gai" của Mai Văn Phấn - Website Kiến thức Ngữ văn biên soạn
Phân
tích bài thơ "Gai" của Mai Văn Phấn
Tài
liệu học tập Ngữ văn 11 (Chân trời sáng tạo)
Tranh sơn dầu của HS Đinh Đông
Nội dung:
-
Mối quan hệ giữa “hoa hồng” và “gai”, “hái bông” và “gai cào”.
-
Sự chuyển đổi của các hình ảnh trong bốn dòng thơ cuối.
-
Sự trở lại của hình ảnh “hoa” ở cuối bài thơ.
-
Bản chất của quá trình sáng tạo nghệ thuật của người nghệ sĩ: thành quả đạt
được và cái giá phải trả.
PHÂN
TÍCH "GAI" CỦA MAI VĂN PHẤN
Mối quan hệ giữa “hoa hồng” và “gai”, “hái bông” và “gai
cào”.
–
Mối quan hệ giữa các hình ảnh trong bốn dòng thơ đầu: Sự đối lập giữa hai từ
chỉ thời gian (sớm – chiều), hai hình ảnh (hoa hồng – gai). Mai Văn Phấn sử
dụng hình ảnh “gai” và “hoa hồng” để tượng trưng cho những cảm xúc và sự đau
khổ của con người. “Gai” đại diện cho những khó khăn, gian khổ trong cuộc sống,
còn “hoa hồng” thì biểu tượng cho những điều tươi đẹp và ấm áp.
–
Ý nghĩa tượng trưng của hình ảnh “hoa hồng” và “gai”, “hái bông” và “gai cào”:
+
Hình ảnh “hoa hồng” và “gai” được sử dụng để tượng trưng cho sự tương phản giữa
niềm vui và đau khổ trong cuộc sống. Hoa hồng được xem là biểu tượng cho niềm
vui, tình yêu, và sự tươi trẻ. Trong khi đó, gai được xem là biểu tượng cho sự
đau khổ và khó khăn. Ý nghĩa tượng trưng của hình ảnh này là sự đau đớn không
chỉ xuất hiện khi ta đối mặt với “gai” mà còn khi ta cố gắng “hái bông” – tìm
kiếm niềm vui và hạnh phúc trong cuộc sống.
+
Hình ảnh “hái bông” tượng trưng cho hành động chăm sóc, thể hiện sự yêu thương
và quan tâm. Ngược lại, hình ảnh “gai cào” tượng trưng cho sự tàn bạo và thô
bạo, thể hiện sự khắc nghiệt của cuộc sống. Hình ảnh “hái bông, gai cào” biểu
thị cho những cảm xúc khó khăn, đau đớn mà con người phải trải qua trong cuộc
sống.
Sự chuyển đổi của các hình ảnh trong bốn dòng thơ cuối.
Từ
gai cao đến sẹo lên xanh biếc, gai đơm hoa, từ bông hoa hồng có thực mà chủ thể
trữ tình muốn hái đến bông hoa hồng trong tâm hồn nở ra từ vết gai cao; sự
chuyển biến từ nỗi đau đớn sang sự thăng hoa, niềm hạnh phúc khi chạm đến một
cái đẹp cao hơn, thuần khiết hơn. Nỗi đau khi đã vượt qua sẽ trở nên những trải
nghiệm đẹp đẽ, làm tâm hồn con người phong phú thêm.
Sự trở lại của hình ảnh “hoa” ở cuối bài thơ.
Trong
bài thơ, hình ảnh “hoa” ở cuối bài được sử dụng để tượng trưng cho sự hy vọng
và sự sống lại sau cơn đau khổ và sự gai góc của cuộc sống. Việc sử dụng hình
ảnh “hoa” như một biểu tượng cho những điều tốt đẹp, mong muốn của con người
cũng rất phổ biến trong văn học và nó cho thấy rằng dù cuộc sống có khắc nghiệt
và đau khổ đến đâu thì sự hy vọng và khát khao sống lại vẫn chiếm vị trí quan
trọng trong con người.
Hình
ảnh “hoa” cũng có thể được hiểu như một biểu tượng cho sự tình yêu, sự cảm
thông và sự trân trọng đối với cuộc sống, như một điều đáng để được chăm sóc và
bảo vệ. Do đó, sự trở lại của hình ảnh “hoa” ở cuối bài thơ đưa ra thông điệp
rõ ràng về hy vọng, sự sống động và sự tươi sáng.
Bản chất của quá trình sáng tạo nghệ thuật của người nghệ
sĩ: thành quả đạt được và cái giá phải trả.
–
Bài thơ này gợi lên một bức tranh về quá trình sáng tạo nghệ thuật của người
nghệ sĩ. Có lúc người nghệ sĩ hái bông hoa hồng, có lúc lại gặp phải gai cào
mộng mị. Những đau đớn và khó khăn trong quá trình sáng tạo, như làm sao để tạo
ra một tác phẩm đẹp, có giá trị, góp phần làm cho nghệ thuật phong phú hơn, sâu
sắc hơn.
–
Một nghệ sĩ có thể phải đánh đổi nhiều thứ để đạt được thành quả mong muốn, có
thể là sự nỗ lực, thời gian, sức khỏe, hay cả tinh thần. Điều quan trọng là
người nghệ sĩ ấy luôn nỗ lực và kiên trì trong việc tạo ra những tác phẩm nghệ
thuật đẹp và ý nghĩa. Màu sắc của câu thơ cũng cho thấy rằng quá trình sáng tạo
của một nghệ sĩ có thể đầy màu sắc và thăng trầm. Sự thay đổi từ sẹo lên xanh
biếc thế cho thấy rằng sau những khó khăn, đau đớn, người nghệ sĩ vẫn luôn có
cơ hội để phát triển và trưởng thành.
–
Quá trình hái hoa phải trả giá bằng những vết gai cào và những bông hoa trong
hồn nở ra từ vết gai cào đó có thể hiểu là biểu tượng của quá trình sáng tạo
nghệ thuật. Hành trình sáng tạo là hành trình đi tìm cái đẹp vô cùng gian khổ,
trong đó người nghệ sĩ phải thâm nhập, trải nghiệm, hoá thân để sống cùng những
nỗi đau của kiếp người để sáng tạo nên những tác phẩm nghệ thuật có giá trị
trường tồn.
(Nguồn:
Kiến thức Ngữ văn)
GAI
Sớm
Hái bông hoa hồng
Chiều
Gai cào mộng mị.
Sẹo
Lên xanh biếc thế
Gai
Trong hồn đơm hoa.
(In trong tập thơ "Giọt nắng",
Hội Văn nghệ Hải Phòng, 1992, tr. 36)