Nguyễn Khôi
Tranh của Nguyễn Quang Thiều
Đọc bài thơ “Ngậm em
trong miệng”
Ngậm em trong miệng
Luôn tin có em trong
miệng anh
Nơi không chiến
tranh, dịch hạch
Mũi tên bắn lén tẩm
độc
Thị phi, cạm bẫy, lọc
lừa
Lối em đi không còn
gai nhọn
Bão tràn qua anh dựng
tường ngăn
Bình yên trong miệng
anh
Em thúc nhẹ bờ vai
Vòm ngực, ngón chân
vào má
Huyên thuyên và hát
thầm
Hồn nhiên cho lưỡi và
răng anh chạm vào cơ thể
Anh là con cá miệng
giàn giụa trăng
Rời bỏ bầy đàn quẫy
vào biển động
Mai Văn Phấn
Lời bình của nhà thơ
Nguyễn Khôi:
Thời sau Cách mạng
tháng Mười Nga, nhà thơ "vị lai" V. V. Mayakovsky đã cho "Đám
mây mặc quần"; rồi thời 1960, Xuân Diệu với một chút "siêu thực"
đã ví von: "anh không xứng là biển xanh/ nhưng anh muốn em là bờ cát
trắng"... và, đến hôm nay (2011) Mai Văn Phấn - nhà thơ Hậu Hiện Đại Việt
Nam, với phép biến hóa của Tôn Ngộ Không đã "Luôn tin có em trong miệng
anh", ý thơ (tạo thành một tứ thơ) được xây dựng thành một hình tượng thơ
độc đáo rất ẩn dụ/ảo, nhưng đầy dụng ý, được đẩy lên tầm khái quát mang tính tư
tưởng rất cao.
Thơ ở đây, khổ 2 sau
câu mở đầu (mang trọn tứ thơ), đó là một thế giới bất an đủ chiến tranh, dịch
hạch, thị phi (đặt điều, chụp mũ, quy kết), cạm bẫy, lọc lừa, lối đi đầy gai
nhọn, bão tố triền miên... và để bảo vệ em (tình yêu- hạnh phúc gia đình), anh
phải biến thành "bức tường lửa"... và tốt nhất, giấu em trong miệng
anh.
Đó là bức tranh xã
hội toàn cảnh, mà ai đó muốn "yên" thì chỉ còn vo tròn (lui về) củng
cố cái đơn vị xã hội nhỏ bé của mình là gia đình riêng (nhà thơ chỉ có làm thơ
tình "anh anh/em em")? Với hình tượng thơ là bó hẹp trong vòm miệng
của chính mình... rất phi lý, rất “kafka” mà cũng rất hiện thực. Thơ đây phải
hiểu đa nghĩa, đa chiều đầy ẩn dụ và đầy suy tưởng.
"Từ trường
thơ" ở đây rất mở như "Dưới ánh sáng Mặt trời không có sự việc
mới" cùng là "mọi việc tốt chỉ bằng không"...?
Khổ 3, "Em thúc
nhẹ bờ vai... hồn nhiên cho lưỡi và răng anh chạm vào cơ thể" là thi sĩ đã
cách điệu cuộc sống vợ chồng "má ấp vai kề" thành những vần thơ siêu
thực rất huyền diệu mộng mơ mà rất thực.
2 câu kết: "anh
là con cá miệng giàn giụa trăng/ Rời bỏ bầy đàn quẫy vào biển động"... Đây
là sáng tạo tài hoa của Mai Văn Phấn, một lối trở lại cội nguồn truyền thống,
như câu kết của bài ca dao "Lính thú đời xưa": Giếng nước trong con
cá nó vẫy vùng; đồng thời cũng phảng phất một chút xưa Hàn Mặc Tử kiểu
"trăng nằm sóng soãi trên cành liễu/ đợi gió đông về để lả lơi", nay
thì Mai Văn Phấn hóa cá với lời mặc khải: để thoát khỏi cái xã hội đang tha hóa
này thì phải "quẫy" để bứt ra ngoài "lũy tre xanh" mà mở
cửa hội nhập hòa nhập cùng thế giới (biển động) mà cạnh tranh để phát triển
tiến lên văn minh hiện đại trật tự kỷ cương.
Dùng một hình tượng
thơ tình (phi hiện thực) diễn đạt bằng lối thơ phi truyền thống để ẩn dụ - SOS
về một xã hội hiện thực đang nóng bỏng... Ai đó bảo Mai Văn Phấn không trực
giác, tránh né các vấn đề xã hội đời thường?... thì đọc đến bài
"Ngậm em trong miệng" thì sẽ thấy ở anh khá "dồi dào cá tính/
cái Tôi tận cùng dẫn tới cái Ta": ĐẸP mà bạo liệt.
Góc Thành Nam Hà Nội 4-4-2012
N.K
(Nguồn:
trannhuong.com)