Đọc bài thơ “Tắm đầu năm” của Mai Văn Phấn (bình thơ) - Đặng Văn Toàn
Đặng Văn Toàn
Đọc bài thơ “Tắm đầu năm” của Mai
Văn Phấn
TẮM ĐẦU NĂM
Thanh
tẩy mãi vẫn không thấy sạch
quay về
tắm bằng ngọn đèn
thử đưa
bờ vai về phía ánh sáng
rồi cả
hai tay
bàn chân,
cằm, đầu gối
cả đôi
tròng mắt và tiếng ho khan
xối ánh
sáng vào từng góc khuất
góc
khuất như lò thúc mầm
như
thép nóng đem tôi vào nước
như quả
trứng trong ổ đang ấp
rễ thân
cành đã chiết đâm ngang
tắm gội
cho mùa xuân về
vừa lặn
vào ánh sáng
vừa gọi
thầm ông bà cha mẹ
cơ thể
bốc cao về phía ngọn đèn
vừa xối
mạnh vừa gọi tên em
ánh
sáng bồng bềnh bụng mang dạ chửa
thử gọi
một ai xa lắc xa lơ
ngọn
đèn lặng phắc càng tỏ
càng
tỏ.
Mai Văn Phấn
Lời bình của tác giả Đặng Văn Toàn(1):
Thơ bắt
đầu từ một phi lý, phi lý ở sự tắm. Không phải tắm bằng nguồn nước thông thường
mà tắm bằng... ngọn đèn.
Tắm
bằng đèn thì nhiều thứ sẽ khác đi. Thơ theo đó cũng phải khác đi mới chấp nhận,
mới đứng được.
Hai khổ
đầu, các thao tác đơn giản lần lượt được thực hiện qua bờ vai – hai tay –
đầu gối v.v... làm công việc dẫn dắt, chuẩn bị.
Khổ thứ
ba mới thật sự có chuyện:
Xối ánh sáng vào từng góc khuất
Tắm đèn
nó thế. Góc khuất thì cần đến ánh sáng. Vì chỉ có ánh sáng họa may mới
có thể soi dọi tới được. Nhưng trường hợp này, góc khuất không phải của
cơ thể da thịt mà
góc khuất như lò thúc mầm
như thép nóng đem tôi vào nước
như quả trứng trong ổ đang ấp
rễ thân cành đã chiết đâm ngang
Không
tả nữa mà toàn những khẳng định. Góc khuất hóa ra toàn những trạng thái
chuyển biến sinh hóa tự nhiên ở vào thời điểm then chốt rất ý nghĩa, rất quan
trọng. Cái trạng thái tiềm năng, tiềm ẩn mang tính bước ngoặt, quyết định mà
tại đó, sự sống đang lên, mầm non đang nhú, tạo hóa định hình... phải cần đến
ánh sáng ngọn đèn mới rạng tỏ, mới cảm được, thấm được. Cái logic, cái lý của
thơ là ở chỗ ấy. Tưởng phi lý lại hoàn toàn hợp lý.
Tác giả
cần đến một góc khuất. Có góc khuất là có chỗ để chứa, có cơ hội
để diễn tả cái ý tưởng sâu kín về mạch sống, về đời sống tâm tư tình cảm, hay
những trạng thái mơ hồ mông lung khó nắm bắt và không dễ nói.
Chính
tâm tư tình cảm nhà thơ đang phấn chấn, hào hứng, đang muốn giao lưu hòa đồng
với thiên nhiên, vũ trụ. Nhờ vào hoàn cảnh thật đặc biệt đó người ta mới cảm
nhận và thấm thía. Cũng bởi có hào hứng giao lưu hòa đồng, có cảm nhận và thấm
thía vậy mới có cảnh, có tâm thế lâng lâng rạo rực thế này:
tắm gội cho mùa xuân về
vừa lặn vào ánh sáng
vừa gọi thầm ông bà cha mẹ
cơ thể bốc cao về phía ngọn đèn
Thơ
trang trọng, thành tâm. Cả thế giới ngoại cảnh, cả nội tâm linh thiêng thầm kín
hiện về. Cả những xuýt xoa thốt gọi tên em hay lời vu vơ thử gọi một
ai xa lắc xa lơ. Tất cả như đã chìm vào niềm cô đơn thanh tịnh và trong
suốt.
Vậy tắm
đâu phải cho sạch hết bụi bặm, mồ hôi, dơ bẩn trên cái cơ thể tự nhiên vật
chất?
Cũng
như mấy tục xông đất đầu năm hay khai bút đầu xuân lấy may của người Việt chúng
ta, tắm đầu năm nghiêng về ý nghĩa tinh thần, là thứ nghi lễ tâm linh cho một
không gian thanh khiết, giao hòa, cầu mong sự tốt đẹp, an lành, may mắn...
Cái
không bình thường đã trở lại bình thường.
Cái phi
lý đã trở về có lý.
Tắm.
Xung quanh việc tắm là bao nhiêu chi tiết thân mật, gần gũi, bao nhiêu liên
tưởng và gợi mở ấm áp, đẹp đẽ. Vượt ra khỏi tư duy logic tự nhiên thông thường,
khỏi phương pháp truyền thống quen thuộc, những bất ngờ, sáng tạo mới mẻ đã soi
chiếu sâu vào những góc cạnh, những thầm kín nội tâm đời sống con người. Thơ
truyền đến người đọc cảm giác lâng lâng, thanh sạch, nhẹ nhõm, thanh thoát vô
cùng./.
Đ.V.T
________
(1)Địa chỉ Đặng Văn
Toàn: Kỳ Trọng, Đông Hà, Đông Hưng, Thái Bình. ĐT:
01683823033
(Bản tác giả gửi qua email)