Lâm Xuân Vi
Lòng anh chạm lá chua
me chạnh buồn
(Cảm nhận bài thơ “Em
gái đi lấy chồng” của nhà thơ Mai Văn Phấn)
Em gái
đi lấy chồng
Đưa dâu qua chiếc cầu tre
Lòng anh chạm lá chua me chạnh
buồn
Nắng run trên cánh chuồn chuồn
Ngõ sâu như sợi chỉ luồn buộc
quanh
Tuổi em như hoa dành dành
Hương bay đã mắc tơ mành nhện
giăng
Ao người ta nước dung dăng
Vầng trăng em cất lên bằng vó
thưa
Giấc mơ ủ xuống gáo dừa
Hoa cau còn rụng, vại mưa còn đầy
Đường trơn cây cỏ dang tay
Quang trành gót nhỏ đỡ gày đồng
xa.
Em ơi, từ độ vắng nhà
Cá rô kho mặn ăn ba bốn ngày!
Màn lưa thưa gió heo may
Chắc là mẹ ngủ đêm nay chập
chờn...
Mai Văn Phấn
Lời bình của nhà thơ Lâm Xuân Vi:
Mai Văn Phấn là nhà
thơ luôn gây được ấn tượng với độc giả trên thi đàn. Những năm tám mươi của thế
kỷ trước, anh đã có những bài lục bát rất độc đáo, được nhiều người hâm mộ chép
sổ tay, chuyền nhau đọc. Rồi cả dũng khí dấn thân cho những tìm tòi đổi mới thi
pháp những năm gần đây, anh cũng đã có những đóng góp, làm sôi động đời sống
văn học.
Là người gần gũi thân
tình, cùng quê hương, tôi hiểu Mai Văn Phấn từ khi còn là một quân nhân mới
nhập ngũ. Trải qua bao ngành nghề, bao thăng trầm và những dịch chuyển qua năm
tháng cho tới nay, nhà thơ vẫn là người nhiệt huyết tài hoa, sống “có đạo”,
nhân hậu, ân tình, cá tính, bản lĩnh và sau trước. Một trong những chi tiết nhỏ
khảng định cho nhận định của tôi, đó là tình thương yêu của anh dành cho người
em gái, được thể hiện trong bài thơ “Em gái đi lấy chồng”.
Cặp câu mở của bài
thơ, đã chứa chất tâm sự
và ngổn ngang tâm trạng của người anh trai – nhà thơ Mai Văn Phấn với em gái
mình. Phải là người anh thương yêu em gái lắm, và cũng phải vào thời
khắc, hoàn cảnh, trạng huống đặc biệt lắm mới thốt được lên câu thơ ấy.
Em gái đến tuổi thành
duyên, thành hôn thì mừng chứ sao lại buồn? Mừng là lẽ đương nhiên. Nhưng là
anh trai “quyền huynh…” nguời vốn dĩ rất thương yêu em gái, đứng trước bước
ngoặt của cuộc đời em, buồn lo lắm chứ. Em đi làm dâu nhà người, với bao lạ
lẫm, bỡ ngỡ khó khăn, đang chờ đợi phía trước, chưa biết em mình rồi sẽ ra sao?
Em vẫn “có lớn mà chưa có khôn” liệu có sớm thích nghi, có được quan tâm chỉ
bảo dạy dỗ nâng đỡ ân cẩn không…? Tâm trạng anh trên con đường đưa em về nhà
chồng, Đưa dâu qua chiếc cầu
tre/ Lòng anh chạm lá chua me chạnh buồn. Đọc câu thơ sao cứ thấy rưng
rưng, anh chạnh buồn, nỗi buồn ấy như được lây sang, nhân lên trong lòng người
đọc. Phải là qua cây cầu tre lắt lẻo cheo leo mới có sức lay động thế, chứ nếu
nhà thơ viết qua cây cầu hiện đại vững chãi, tôi dám chắc câu thơ sẽ non lép và
bị trôi tuột. Đấy là sự khéo léo, tài hoa trong cách chọn hình tượng, trong sử
dụng nghệ thuật ngôn từ, là tình thương yêu em tự đáy lòng anh. Cái lá chua me
mơ hồ bay tới “chạm” được vào tâm trạng, không biết có vị gì mà ai cũng cảm
được hết cái chát đắng đến day dứt. Chính cái thiêng liêng, huyền diệu của thơ
lại nằm ở chỗ không rõ ràng này. Con đường dẫn em tới nhà chồng: Nắng run trên cánh chuồn chuồn/ ngõ
sâu như sợi chỉ luồn buộc quanh. Sao như có gì xa xôi lạ lẫm, khúc khuỷu, mong manh lắm? Không, đó chỉ là
vì quá thương em mà anh lo xa, tưởng tượng ra vậy. Chỉ có sự lo lắng quá mức,
mới linh cảm thái quá viết nên câu thơ đẹp, buồn, tinh tế nhẹ nhàng, như có,
như không vậy. Tình thương, nỗi lo lắng với biết bao dự cảm về tương lai cuộc
đời em, cứ thế trào dâng cảm xúc, tràn lên câu chữ. Còn non nớt dại khờ, ở nhà
mình em đang được chiều chuộng, nương nhẹ như hương hoa. Thế mà nhà người ta
lại đang đặt vào em với biết bao kỳ vọng, bao công việc nặng nhọc phải lo toan
gánh vác? Em lại cứ hồn nhiên, mơ mộng viển vông, mọi suy nghĩ hiểu biết mới
chỉ quẩn quanh giấc mơ ủ xuống gáo
dừa/ Hoa cau còn rụng vại mưa còn đầy hay Ao người ta nước dung dăng/ Vầng
trăng em cất lên bằng vó thưa. Như thế bảo anh không lo sao
được? Nhưng mọi lo lắng của anh giờ cũng chẳng thể giúp gì được em, chỉ còn
biết tâm niệm ước aoĐường trơn cây cỏ dang tay/ Quang trành gót nhỏ đỡ gày
đồng xa.
Em đi đã vậy, còn nỗi
nhà cũng chẳng hơn chi, cảnh thiếu hụt trống vắng mới đáng sợ làm sao? Mọi nền
nếp trật tự, như bị xộc xệch đảo lộn, thậm chí đến cả bữa ăn giấc ngủ, cũng
chiếu lệ qua ngày, Cá rô kho mặn ăn ba
bốn ngày. Những câu thơ khác ẩn
dụ, tinh tế, hư ảo bao nhiêu, thì câu thơ này, lại cụ thể chi tiết mộc mạc đến
dị biệt bấy nhiêu. Chính sự khác biệt ấy đã làm nên một chỉnh thể đa diện sinh
động, bởi hồn vía ngôn từ. Cứ như thế mạch buồn cảm động được đẩy cao mãi cho
đến khi bài thơ khép lại.
Dẫu thương yêu lo
lắng cho em gái đến tột cùng, nhưng tới câu kết nhà thơ lại dành nói về mẹ. Đó
là đạo lý, là tình cảm thiêng liêng hợp lô gíc. Bởi đối với mẹ, con gái mới là
người được mẹ sẻ chia, bù trì gần gũi nhất.
Nỗi xót xa thương cảm
mẹ, là lòng hiếu thảo thường trực trong anh, như bản năng trỗi dậy. Đó cũng là
câu kết rất có hậu, đầy nhân bản, mà bạn đọc nhiều thế hệ đã và sẽ đón nhận sẻ
chia, với tất cả lòng ngưỡng mộ chân thành dành cho thi sỹ./.
Thịnh Long, ngày 11 - 5 – 2010
L.X.V
(Rút từ tập sách “Làm
nên giọt khát” của Lâm Xuân Vi, Nxb, Hội Nhà văn, 2010)