Về bài thơ "Thuốc đắng" của Mai Văn Phấn

Thuốc đắng

(Cho Ngọc Trâm)

Cơn sốt thiêu con trên giàn lửa

Cha cũng có thể thành tro nữa

Thuốc đắng không chờ được rồi

Giữ tay con

                    Cha đổ

Ngậm ngùi thả lòng chén vơi...

Con ơi! Tí tách sương rơi

Nhọc nhằn vắt qua đêm lạnh

Và những cánh hoa mỏng mảnh

Đưa hương phải nhờ rễ cay.

Mồ hôi keo thành chai tay

Mùa xuân tràn vào chén đắng

Tuổi cha nước mắt lặng lặng

Sự thật khóc òa vu vơ.

Con đang ăn gì trong mơ

Cha để chén lên cửa sổ

Khi lớn bằng cha bây giờ

Đáy chén chắc còn bão tố.

Lời bình bài thơ:

Bài thơ được trao giải nhất - giải thưởng văn nghệ thành phố Hoa Phượng Đỏ năm 1991.

Nhân vật trong bài thơ "Thuốc đắng" là hai cha con. Đứa con (không rõ trai hay gái, nhưng lời đề tặng Ngọc Trâm, chắc là viết cho con gái) còn rất nhỏ, chưa đủ nhận thức để hiểu được tác dụng của việc uống thuốc, mà người lớn phải giữ tay chân, rồi pha thuốc vào chén để đổ cho cháu uống.

Trong cuộc sống cũng như trong văn chương, trong nhiều tác phẩm văn học, đặc biệt thơ ca đã nói nhiều đến tình mẫu tử, những công lao và sự hi sinh của người mẹ trong việc nuôi dưỡng con cái. Nhưng không nhiều thơ, truyện ca ngợi tình phụ tử, sâu sắc, ẩn ý như bài thơ Thuốc đắng.

Bài thơ diễn tả thật xúc động tình cảm bậc làm cha trong giờ phút bồn chồn, lo lắng những lúc con ốm đau, nhất là những lúc con nguy kịch. Cảnh tượng người cha ôm đứa con trong lòng khi cơn sốt đang lên hầm hập, nóng đến mức người cha tưởng như có giàn lửa đang cháy quanh con mình trông thật đau lòng:

Cơn sốt thiêu con trên giàn lửa

Cha cũng có thể thành tro nữa.

Bốn câu kết đặc biệt hay và sâu sắc. Nó vừa giản dị, vừa phản ánh đúng tâm lí của người trong cuộc. Khi con người ta trải qua một sự kiện lớn, dù vui hay buồn, biết chắc rằng mình không bao giờ quên được, nhưng người ta vẫn muốn có một vật chứng. Cái Medail của giải thi đấu, hoặc viên đạn được lấy từ trong người ra... Ở đây người cha cất cái chén lên cửa sổ để mai sau những hạt của viên thuốc còn đọng ở đáy chén làm minh chứng cho cái đêm kinh hoàng đầy bão tố của hai cha con.

Bài thơ còn chứa đựng ẩn ý thời cuộc chân thực. Bài thơ ra đời năm 1990, đất nước ta mới thực hiện đường lối đổi mới được mấy năm, tư tưởng bảo thủ cùng những tàn dư của thời bao cấp còn khá nặng nề và cũng không phải ai cũng muốn đổi mới; nhưng muốn đưa đất nước thoát khỏi đói nghèo, lạc hậu thì không thể không tiến hành công cuộc Đổi mới, mở cửa. Công cuộc Đổi mới quả là nhọc nhằn, vất vả, và không kém phần quyết liệt, nhưng từ trong nỗi vất vả và quyết liệt ấy đã thấy bóng dáng cuộc đời mới đang về. Đọc "Thuốc đắng", ngẫm ngợi sâu một chút ta sẽ thấy ngay cái ẩn ý ấy:

Con ơi! Tí tách sương rơi

Nhọc nhằn vắt qua đêm lạnh

Và những cánh hoa mỏng mảnh

Đưa hương phải nhờ rễ cay.

Mồ hôi keo thành chai tay

Mùa xuân tràn vào chén đắng

Bài thơ viết theo thể thơ 6 chữ giản dị, mộc mạc, chân thành, cảm động, chỉ bằng sự giản dị bình thường như cho con uống chén thuốc đắng để giã tật, mà nói được vấn đề lớn đang thu hút sự quan tâm của nhiều người.

Tác giả bài viết: Cute pikachu

(Nguồn bài và tranh minh họa: Diễn đàn Việt Nam Overnight)