Nhà thơ nói về thơ tình
(Nhà thơ Trần Tiến Dũng thực hiện)

Tranh của Rafal Olbinski

- Thời thanh niên ông đã yêu bài thơ tình nào? Nếu ngay lúc này, trở lại tuổi mười tám và người yêu của ông muốn nghe ông đọc một bài thơ tình, trong những bài thơ tình ông biết (sau thời kỳ tiền chiến) ông chọn bài nào?

- Mai Văn Phấn (MVP): Tôi sinh ra và lớn lên ở một làng quê hẻo lánh châu thổ sông Hồng (1955). Những gì có thể gọi văn chương tôi biết được chỉ vẻn vẹn những bài trong sách giáo khoa phổ thông và một vài cuốn sách hiếm hoi. Thời ấy, chúng tôi thường ngâm ngợi hai bài thơ nổi tiếng là "Quê hương" của Giang Nam và "Núi đôi" của Vũ Cao. Cả hai bài đều kể chuyện người yêu bị giặc giết và người con trai biến căm thù thành sức mạnh tiêu diệt địch. Mọi người có đọc thơ tình của Xuân Diệu, nhưng tôi không thích lắm. Nếu trở lại tuổi mười tám (với tình cảm của người đàn ông chớm tuổi năm mươi như bây giờ), tôi sẽ cố gắng tìm đọc thêm nhiều những bài thơ thuần khiết về thiên nhiên. Hãy để cho thiên nhiên thêm một lần nữa dạy lại cho chúng ta cách yêu.

- Giả sử một ngày mai ông đối diện với ba sự kiện — Thứ nhất: Người yêu muôn thuở bước ra từ giấc mơ. Thứ hai: Cuộc cách mạng nhân văn. Thứ ba: Người ngoài hành tinh mời ông đi du lịch một chuyến. Trong ba sự kiện, chỉ được phép chọn một. Ông chọn sự kiện nào để làm bài thơ lớn của đời ông? Tại sao?

- MVP: Tôi chọn cả ba nhưng xếp theo thứ tự sau: Cuộc cách mạng nhân văn - Người yêu muôn thuở bước ra từ giấc mơ - Người ngoài hành tinh mời đi du lịch vũ trụ một chuyến.

- Ông có tin một bài thơ tình biết phản bội không? Ông có từng rơi vào trường hợp bị một bài thơ tình đưa vào cảnh trớ trêu, thậm chí vì một bài thơ tình nào đó mà ông bị em đá đít không? Ông có nghĩ hiện nay mọi người đang có nhu cầu đọc thơ tình thuần khiết không?

- MVP: Thế nào là “thơ tình thuần khiết”? Không nên tiêu chuẩn hóa thi ca. Thơ/thơ tình giống như “cái chợ”. Người chọn thơ cũng giống như người “đi chợ”. Thi sĩ đích thực là người phải biết làm ra những bài thơ/thơ tình biết phản bội mình. Nghệ sĩ là người liên tục vượt qua những cuộc “vong thân” để hoàn thiện mình. Tôi chỉ có thói quen làm thơ tặng người mình đã yêu. Với tôi, thơ tặng người chưa yêu mình là thứ thơ “tán gái”.

- Một quan niệm chung cho rằng cái đẹp tình yêu và những bài thơ viết về tình yêu là bất biến. Ông có cho rằng trong 10.001 năm nữa thơ tình chẳng cần thay đổi? Rằng mặc kệ các thời đại, không cần phải đưa chất liệu mới vào thơ tình? Ngày mai ông có tin rằng con ông sẽ đọc cho người yêu nghe thơ tình của ông hoặc bài thơ tình mà ông đã thích?

- MVP: Cái đẹp tình yêu là mục đích để con người vươn lên sự hoàn thiện, không phải là khái niệm bất biến. Một quan niệm được cho là cao đẹp hôm nay, nhưng dưới hệ quy chiếu của ngày mai có thể là ... “dã man”. Tôi hy vọng nhiều vào việc con người trong tương lai có đủ thời gian và tâm thế để đọc những bài thơ tình. Nếu có, có thể phải là những thông điệp thật ngắn gọn và súc tích.

- Cũng là ánh mắt, ngôn ngữ, cử chỉ, hoa hồng, trong không gian tràn ngập cảm xúc hoa hồng... một bài thơ tình điên điên cất lên. Ông có nghĩ là thiếu văn hóa, là đáng bị em cho là đồ yêu quái rồi "bái bai"…? Hay ông cho đó là liệu pháp cảm xúc chống lại bệnh lão hóa biểu tượng tình yêu? Ông có làm thơ tình khùng, hay từng đọc tặng người yêu mình bài thơ khùng của ai khác không? Ông có thể bộc bạch cảm xúc nghệ thuật không kềm giữ của ông với bạn đọc không?

- MVP: Tình yêu cần sự giản dị, chân thành, cao cả. Yêu mà trở nên “điên điên khùng khùng” (trong con mắt người thường) thì nên sớm đưa vào nhà thương điên để tránh hậu họa. Không nên lãng mạn hóa một loại cảm xúc thiếu lý trí đến thế.

- Trên đỉnh cảm xúc lãng mạn của một đôi tình nhân trẻ. Nếu được phép nghe lén (trừ lúc lên giường) ông cho rằng sẽ nghe được gì?

- MVP: Sự im lặng!

- Nếu một chàng trai 18 tuổi nào đó, như mọi chàng trẻ tuổi trên đời, bỗng một hôm bị cái đẹp tính dục quyến rũ không cưỡng được. Anh ta muốn làm bài thơ “hai trong một” tình yêu và tính dục. Bỏ qua lời khuyên “anh hãy giấu trong cõi riêng”. Ông sẽ nói gì với chàng trai ấy?

- MVP: Hãy đi đá bóng/ banh hoặc vào bể bơi.

- Xin cảm ơn sự cộng tác của ông.

(Nguồn: tienve.org)

Tranh của Họa sỹ Rafal Olbinski (Ba Lan)