Poetisa, Dra. Zhivka Baltadzhieva. Foto de Eva Davidova

Poetisa, Dra. Zhivka Baltadzhieva. Foto de Eva Davidova

THƠ ZHIVKA BALTADZHIEVA LÀ DÒNG THÁC BẤT TẬN

Cũng giống như thơ của một số nhà thơ lớn trên thế giới, tập thơ "Cuối rừng xanh" (Al final del bosque verde) của Zhivka Baltadzhieva đã mở ra trước mắt chúng ta một thế giới rộng lớn với những khung cảnh, tình huống phong phú của đời sống đương thời, sự tương phản giữa cái thiện và cái ác, giữa tham lam và lòng từ bi, tình yêu và sự dối trá, chiến tranh và hòa bình, những cuộc xung đột sắc tộc và tôn giáo v.v... Thế giới ấy chuyển động và tĩnh lặng, xuất hiện và biến mất... Nếu nói về thơ của Zhivka Baltadzhieva tóm tắt như vậy, tôi e rằng nhận xét ấy chưa chính xác và chưa đầy đủ. Với cảm nhận của cá nhân tôi, tập thơ "Cuối rừng xanh" của bà đã dẫn tôi đến chân một ngọn thác, mà ngọn thác ấy đang đổ xuống rất mạnh, như không bao giờ ngừng.

Tôi nói, thơ của bà là ngọn thác, bởi tất cả những hình ảnh trong một bài thơ bất kỳ, trong một đoạn thơ bất kỳ đều tạo ra những áp lực rất lớn. Áp lực ấy cho tôi cảm nhận rằng, tất cả những hình ảnh của bà, cùng với hơi thở và nhịp điệu tự do của từng câu thơ đều chuyển động trong những quỹ đạo riêng bằng vận tốc lớn, khó ước đoán.

"Thời tiết thay đổi và mở mắt nhìn

các đỉnh phía bắc

các đỉnh phía nam

giữa tro than và cánh én không tiếng động

tia sáng của nó chia cắt địa lý

và cảm xúc

điệu nhảy zumba vô định"

Những hình ảnh trong bài thơ trên chuyển động rất nhanh, dường như khó nắm bắt và khó níu giữ chúng. Mỗi hình ảnh như vừa vụt qua trước mắt người đọc, như một khối sao băng lóe sáng rồi biến mất, và ngay lập tức, hình ảnh khác xuất hiện song trùng với quỹ đạo của hình ảnh trước đấy, hoặc cắt ngang, hoặc đan xen, hoặc chuyển động hỗn loạn... Tất cả đều chuyển động tự do với vận tốc lớn, và cùng đi về một hướng. Phương hướng đó được dẫn dắt bởi ý tưởng, bởi cảm xúc mạnh mẽ và nhất quán của Zhivka Baltadzhieva.

"bầu trời ánh sáng, những con chim sẻ há chiếc mỏ nhỏ xinh màu đỏ ngọt ngào

bóng tối trên đỉnh từng tảng đá bình minh

tương lai cỏ dại"

Điều kỳ lạ ở đây chính là, những chuyển động trong thơ của Zhivka Baltadzhieva đều phát ra ánh sáng lấp lánh và trong suốt. Kể cả cái ác, cái xấu xí cũng được phát sáng. Điều kỳ diệu ấy cho thấy, thơ của bà luôn dẫn dắt người đọc đến với chân trời của Chân - Thiện - Mĩ.

Chúng ta đang sống trong một thế giới còn nhiều cách biệt giữa các dân tộc, giữa con người với nhau còn xa lạ, đôi khi là vực sâu hút. Thơ ca luôn là cầu nối, là bàn tay chân thành, giọng nói ấm áp để chúng ta tìm đến nhau, cảm thông, thấu hiểu nhau hơn. Nhờ có thơ ca, chúng ta được chiêm ngưỡng vẻ đẹp kỳ diệu và bí ẩn của mỗi nhà thơ. Chúng ta tựa vào thơ ca để ngày thêm hoàn thiện, thay đổi, lớn lên và bình đẳng. Những bài thơ của Zhivka Baltadzhieva cho chúng ta thấy rằng, thơ ca có khả năng kết nối tâm hồn với tâm hồn, là sự đồng cảm và hòa điệu, hướng những người có cùng khát vọng về phía ánh sáng, giúp họ vượt qua khó khăn, tồn tại được qua những cơn bĩ cực của lịch sử.

Tôi là một nhà thơ được sinh ra và lớn lên ở vùng Đông Nam Á, được ảnh hưởng bởi văn hóa và tôn giáo bản địa. "Thuyết hồn linh là thế giới quan đầu tiên, phổ quát của nhân loại. Nó làm cho con người hòa đồng với con người và hòa đồng với vũ trụ. Bởi, con người, con vật, cái cây, hòn đá, quả núi, dòng sông, tuy khác nhau về thực thể, nhưng đều có chung một thứ quan trọng hơn là linh hồn. Nhưng rồi các tôn giáo lớn và duy lý xuất hiện, nhiều dân tộc, quốc gia trên thế giới đã đánh mất hoặc đánh vỡ hồn linh giáo. Riêng ở Việt Nam, một nước thuần nông, thuyết hồn linh còn tồn tại, thậm chí tồn tại mãnh liệt, đủ sức chi phối cả những tôn giáo lớn đến sau nó như Phật giáo và Kitô giáo." (Đỗ Lai Thúy). Điều kỳ lạ là tôi cảm nhận rằng, trong những bài thơ của Zhivka Baltadzhieva đều có thuyết hồn linh, tức là mọi vật trong thơ của bà đều có linh hồn. Những vật ấy trong thơ của bà tồn tại và chuyển động theo quỹ đạo riêng, số phận riêng. Mỗi vật ấy đều chứa đựng cuộc đời, có những cung bậc của đời sống riêng. Nhưng Zhivka cũng không ảnh hưởng hoàn toàn học thuyết tâm linh của phương Đông, bà đã kết hợp nhuần nhuyễn giữa triết học phương Tây và văn hóa phương Đông. Do vậy, người phương Đông chúng tôi đọc thơ của bà đều cảm nhận như có sức mạnh kỳ lạ quyến rũ mình, mê hoặc mình và cũng soi sáng cho mình nữa.

"sự xói mòn gắn chặt màu đỏ sẫm trong giấc ngủ"

Hay những câu thơ khác:

"những làn sóng ấm nóng rực sáng của giấc ngủ"

"và vũ trụ bị xé toạc trong lồng ngực của giấc mơ theo từng khoảng thời gian"

Zhivka Baltadzhieva đã hòa trộn tài tình giữa hiện thực với những cơn mộng mị, những điều hiện hữu với những hình ảnh lu mờ, thoắt ẩn, thoắt hiện. Tất cả chúng được nhà thơ sắp xếp và cho chuyển động với vận tốc lớn. Bà thực sự là một bậc thầy tài ba đã tạo ra những lá bùa cảm xúc trong từng bài thơ, đem đến cho người đọc từ bất ngờ này đến bất ngờ khác. Thơ của Zhivka không chỉ phơi bầy vẻ đẹp của tâm hồn mà tạo ra hấp lực rất lớn, cuốn hút người đọc. Đọc thơ của bà, chúng tôi cảm thấy rằng mình không muốn dừng lại, mà khao khát đọc nữa, đọc hết, bởi những điều bí ẩn và tuyệt đẹp luôn hé mở phía trước.

Thơ của Zhivka Baltadzhieva được xây dựng trên nền tảng triết học và thẩm mĩ của phương Tây và phương Đông. Do vậy, bạn đọc phương Đông thấy trong những bài thơ của bà vừa quen vừa lạ, một thế giới duy lý được dẫn dắt bởi ánh sáng tâm linh, cũng như một thế giới tâm linh được soi sáng bằng ánh sáng duy lý. Thơ của Zhivka Baltadzhieva thực sự là chiếc cầu nối con người với nhau, xóa mọi ngăn cách của sự bất đồng, kỳ thị giữa các dân tộc.

"mọi thứ bay trong sương mù mọi thứ ở đúng vị trí của nó

Trong cơ thể tôi"

Bằng nhãn quan của văn hóa phương Đông, theo tôi, đó là câu thơ đã được Zhivka Baltadzhieva viết trong trạng thái tọa thiền, câu thơ của người đã đến được chân lý, đã tìm thấy cái đẹp. Trong "sương mù" của đời sống này, vẻ đẹp của thơ ca luôn tỏa sáng. Đó cũng là quyền phép và uy lực của vẻ đẹp thơ ca. Vẻ đẹp ấy như ngọn thác ánh sáng không ngừng đổ xuống rất mạnh. Ngọn thác ấy thanh lọc con người và cũng kết nối con người với con người.

Hanoi, ngày 5 Tháng Bảy, 2022

Mai Văn Phấn (Vietnam)

_________________

 [1] Zazen (pronúnciese «dsadsén» con una d relativamente suave) es la forma japonesa de la expresión china 坐禅, que significa "meditar sentado" (Za=sentarse, Zen=a solas con el misterio). Zazen no solamente genera una gran energía, también es la postura del despertar y la concentración en la actitud del espíritu.

[2] Zazen (произнася се "дзадзен" със сравнително меко d) е японската форма на китайския израз 坐禅,което означава "седнала медитация" (Za=седене, Zen=сам с мистерията). Дзадзен не само генерира голяма енергия, но също така е и позата на пробуждане и концентрация на духа.

Poetisa, Dra. Zhivka Baltadzhieva. Foto de Eva Davidova