Trần Mạnh Hảo – từ đánh tráo khái niệm đến nhầm lẫn khái niệm


 

Liêu Thái

Trong bài viết Sự dễ dãi không làm nên giá trị thi ca của tác giả Trần Mạnh Hảo, đăng tại trannhuong.com, có một số ý sau đây làm tôi hết sức bất ngờ cho sự hiểu và viết của ông Hảo. Ở sự hiểu của ông, chỉ với riêng bài viết của tôi cũng có lắm vấn đề để bàn, và sự viết của ông thì miễn bàn, vì nó xuất phát từ sự hiểu. Một sự hiểu lệch lạc sẽ dẫn đến sự viết lệch lạc. Và, nó không dừng ở đánh tráo khái niệm (dành cho người có khả năng hiểu đúng khái niệm nhưng cố tình bẻ/bóp méo nó theo hướng chủ quan) mà là hiểu lệch lạc khái niệm, chính vì vậy đâm ra câu chữ lệch lạc, trôi dạt lung tung…

Tôi xin chứng minh:

Sự dễ dãi không làm nên giá trị thi ca có một số ý kiến/luận điểm sau đây, tôi sẽ phân tích cho “tường minh” như ông mong muốn:

“Rất lạ, hai bài viết của chúng tôi đã in trên các blog và website, tuy chúng tôi có gửi cho Tiền Vệ nhưng web này không cho in; cớ sao nay Tiền Vệ lại dùng Liêu Thái để lên án chúng tôi bằng những từ ngữ ghê gớm mà không hề chứng minh”

Riêng ý này, ông có thể email trực tiếp với ban biên tập Tiền Vệ để hỏi cho ra lẽ phải, bản thân tôi cũng không rõ vì sao họ lại không đăng bài của ông. Khi tôi gửi bài cho Tiền Vệ, có 2 ý nghĩa: Tôi tin rằng đây là trang văn học tự do, có giá trị và có ban biên tập đủ khá năng để biên tập những dạng bài mới, lạ, từ dạng tầm chương trích cú, hàn lâm cho tới sáng tác bộc phá, độc sáng…; Một bài viết tốt với đầy đủ tình thần khoa học, sáng tạo thì chắc chắn ban biên tập sẽ không bao giờ bỏ lơ (không đăng). Về phần bài viết của tôi, nếu ông chưa tìm thấy đâu là luận cứ chứng minh cho “những từ ngữ ghê gớm” thì ông nên tham khảo những độc giả khác, họ sẽ chỉ cho ông được tường minh.

“Trước hết chúng tôi xin thưa với ông Liêu Thái về một từ rất lạ, một khái niệm mới ông đưa ra là từ “Phê bình “ Phán rơm””. Khái niệm “ phê bình phán rơm” chưa có trong từ điển, càng chưa có trong các khái niệm học thuật, của riêng ông Liêu Thái khiến chúng tôi chửa minh tường. Ông Liêu Thái có thể trình lên Uỷ ban từ điển quốc gia, xin cấp bằng phát minh ra từ ngữ mới, khái niệm học thuật mới; hi vọng ông có thể được thưởng tiền. Nhưng trong đơn xin cấp bằng phát minh ra từ vựng mới, ông nên nghe chúng tôi mà chua những lời gợi mở này. Lời ấy như sau :

Khái niệm “phê bình “ phán rơm” “ là một khái niệm đa ngữ nghĩa chiết ra từ phương pháp luận hậu hiện đại, gồm các nghĩa con được trích ( triết) ra từ nghĩa mẹ như sau:

-nghĩa một : “phê bình “ phán rơm” là cách gọi những tay ngứa mồm hay đả kích những người phơi rơm trên đường

- nghĩa hai : diễu cợt những kẻ hay chỉ trích người khác mà đầu óc mình rối tung như có rơm rạ lợp trên đầu

- nghĩa ba chê trách những người nông dân không biết đánh đống rơm cho đúng cách

- nghĩa bốn : chê bai những nhà phê bình hay phán lung tung như rơm như rác

-nghĩa năm : diễu cợt các ông phán thời xưa giàu nhưng ngô nghê như bù nhìn rơm…

Thưa ông Liêu Thái, trong các ý nghĩa con của khái niệm từ ngữ mẹ “ Phê bình phán rơm” trên của ông, ông dành cho chúng tôi ý nghĩa nào ạ ?”

Thiết nghĩ, mỗi từ vựng, đều có một lần mới của nó, đó là lần đầu tiên nó được nói, viết ra. Nếu chỉ vì cầu may “được thưởng tiền” mà “xin cấp bằng phát minh”, trình lên Ủy ban từ điển quốc gia thì e rằng ủy ban này sẽ không có chỗ để chứa đơn và đất nước này thêm một lần nữa nghèo đói vì tiền thưởng ông Hảo ạ! Tại sao cứ phải nghĩ ngay đến Ủy ban từ điển quốc gia và tiền thưởng nhỉ?!

Và, năm nghĩa ông đưa ra, gợi mở cho “phán rơm”, rất tiếc, không có nghĩa nào đúng cả. Tôi đã hứa với ông là sẽ giải nghĩa cho “phán rơm” trong bài tới. Vậy xin ông cho tôi giữ đúng lời hứa, không đưa ra nghĩa gốc “phán rơm” trong mấy lời này.

“Sau khi kết tội chúng tôi một lô một lốc những sai trái, bậy bạ mà không hề dẫn chứng, ông Liêu Thái đùng đùng trích dẫn rất dài nhiều đoạn trong hai bài viết của chúng tôi vừa dẫn trên. Do ông không đọc kỹ hai bài viết của chúng tôi, mắt nhắm mắt mở vì phương pháp luận “ phê bình phán rơm” đắc ý ông vừa tìm được, bụng dạ hí hửng tên Trần Mạnh Hảo già mồm kia có mà ngạt thở vì rơm ngôn từ Liêu Thái ta phủ nhà ngươi ngạt thở, nên ông đã chữ tác đánh chữ tộ, nhầm lẫn cho những lời nhà phê bình Đỗ Ngọc Yên và nhà văn Nguyễn Hiếu là lời của Trần Mạnh Hảo. Và thế là TMH tôi tự nhiên bị thế mạng cho hai đồng nghiệp kia. Chao ôi, là ông Liêu Thái, rơm với chẳng rạ, phê với chẳng bình…

Xin ông Liêu Thái đọc kỹ bài của chúng tôi, xem ông đang “ đánh ai” : Trần Mạnh Hảo hay Nguyễn Hiếu hay Đỗ Ngọc Yên ? Ông trích ra lời Nguyễn Hiếu và Đỗ Ngọc Yên trong bài viết của tôi rồi đổ cho tôi viết. Phê bình phê bèo như vậy mà ông cứ giả vờ tỏ ra uyên với bác, khoa với học, thưa ông Liêu Thái . Ông Liêu Thái trông chàng hiu ngỡ có tía mà viết với chả lách lầm lẫn tức cười…

Nói chung, hầu như trong hai phần ba bài viết, Liêu Thái toàn dẫn lời nhà văn Nguyễn Hiếu hoặc Đỗ Ngọc Yên ( do tôi trích) ra để cho là chính Trần Mạnh Hảo đã viết thế, rồi thay vì “chơi” Nguyễn Hiếu, Liêu Thái lại dùng món võ rơm “ chơi” Trần Mạnh Hảo …”

Ý này tôi cảm nhận ông nói rất thành thật, không có ý đánh tráo gì cả. Vì ông thấy tôi viết “mắt nhắm mắt mở”, “trông chàng hiu ngỡ cóc tía” (ông viết là ‘có tía’, tôi đoán là ‘cóc tía’, vì không có thành ngữ “trông chàng hiu ngỡ có tía”, tôi đoán vậy chắc không sai?!) mà viết nhầm lẫn…

Thưa với ông Hảo là ông hoàn toàn chính xác trong cách nhìn của ông, vì ông không hiểu được là tôi đang nói về ông hay Nguyễn Hiếu, Đỗ Ngọc Yên. Tôi xin nói rõ: Bài này tôi viết và bàn về lối viết phê bình văn học của ông, chỉ riêng ông. Và tôi cũng nói rất rõ ý định của tôi, có lẽ do ông đọc lướt hoặc đọc không cẩn thận đến mức trích ngay vấn đề tôi đã nêu vào để dẫn chứng mà vẫn không nhìn ra. Tôi có viết ở mỗi đầu luận điểm, bây giờ tôi xin bôi màu cho chỗ cần chỉ rõ: “Và, trong một luận điểm khác, ông viết/trích:”. Ở đây tôi đã chỉ ra ông vừa viết, lại vừa trích, và tất cả những gì ông trích không nằm ngoài mục đích bổ sung cho luận diểm ông sắp hoặc đã nêu ra để phê bình các tác giả ông đề cập. Vậy thì trên bình diện luận chứng và luận cứ, tất cả những trích dẫn của ông đóng vai trò thế vị cho luận cứ ông cần viết để chứng minh cho luận điểm của ông.

Ông đã đọc đến chỗ tôi viết và trích dẫn nó, mà vẫn không nhìn thấy, chứng tỏ có sự nhầm lẫn về mặt nội hàm ở ông, điều này dẫn đến nhầm lẫn khái niệm, hoàn toàn thành thật và không đánh tráo nhưng chắc chắn sẽ đi đến lệch lạc trong bài viết. Và những thắc mắc của ông đã chứng minh điều đó.

“Gần một phân nửa bài, ông Liêu Thái dùng để giải nghĩa, có ý dạy chúng tôi hiểu đúng khái niệm “vô thức” của S.Feud…và khái niệm viết ( làm thơ kiểu) “lối viết Automatic VIẾT NHƯ MỘT CHIẾC MÁY TỰ ĐỘNG là lối viết khai thác Siêu Thức triệt để” của trường phái siêu thực Pháp đầu thế kỷ thứ 20 đã bị bỏ qua…

(phương pháp sáng tạo tự động (automatic writing), liên tưởng tự do (free association) và các giấc mơ)

Chỉ cần một học sinh lớp chín biết dùng con chuột, vào http://google.com đánh máy từ khóa : Phân tâm học S.Feud hay thơ siêu thực Pháp Automatic là có thể tường minh hơn nhiều cái bài vớ vẩn ngô nghê ông Liêu Thái giảng cho tôi về phâm tâm học với vô thức....

Đoạn, Liêu Thái lấy những câu thơ của trường phái thơ “ Tân …con cóc” ( hậu…con cóc) ra bình bừa phứa, khen ngợi tù mù, vô lối…”

“VIẾT NHƯ MỘT CHIẾC MÁY TỰ ĐỘNG là lối viết khai thác siêu thức triệt để”? Tôi xin trích lại nguyên văn câu tôi viết: “Nếu là tôi, tôi sẽ nói rằng họ viết theo lối Automatic, lối ‘vô thức mặc định’. Cụ thể, yếu tố mặc định này liên quan đến sự cộng hưởng của ba yếu tố Ý Thức, Vô Thức và Tiềm Thức thông qua hành bút tự nhiên, không cần đến sự can thiệp của lý trí về mặt vần điệu, cấu tứ, nhạc tính, họa tính, dung lượng từ trên câu và trường độ cảm xúc… Ở một góc độ khác của phân tâm học, lối viết Automatic là lối viết khai thác Siêu Thức triệt để (đương nhiên sự “triệt để” này lại phụ thuộc vào căn tính, tài năng của mỗi cá thể sáng tạo).” . Không có ý nào nhắc đến “viết như một chiếc máy tự động” cả. Vì lẽ, khi tôi viết bài này, tôi đặt thi ca trên vị trí nghiêm trang, nghiêm mật, huyền áo, và những thi sĩ, người sáng tạo thi ca là những thực thể người, có đầy đủ tính người cùng với trái tim chưa ngừng đập của họ, nên tôi chẳng bao giờ xếp hành vi sáng tác/sáng tạo của họ ngang với “chiếc máy tự động”, tuyệt nhiên họ là một con người, hơn nữa là con người mang tính thể thi ca, lối viết tự động của một con người không bao giờ ví như chiếc máy tự động được. Thử hỏi có chiếc máy nào có Vô Thức, Tiềm Thức, Ý Thức và Siêu Thức? Ý này của ông viết ra từ một sự hiểu sai ý niệm/khái niệm nên dẫn đến trích sai ngay cả văn bản gốc và hệ quả của nó là suy diễn lệch lạc.

“Qủa là xứng đào, xứng kép : những câu thơ dễ dãi viết linh tinh vô lối theo trường thơ “ Tân …con cóc”  của Mai Văn Phấn thật xứng với những lời bình tơ lơ mơ, tù lù mù cũng rất vô lối, rất sống sượng, rất sến, rất vớ vẩn vi vu, áp đạt theo trường phê bình “ hậu…con cóc” này của Liêu Thái…

Chúng tôi xin ra mắt lối thơ Automatic- tân máy tự động, tân…con cóc bằng hai bài tặng ông Liêu Thái và các thi hữu trường thơ viết như máy tự động không cần tâm hồn, tư tưởng hay cảm xúc, cóc cần hay dở, cóc cần tài năng. Nè thơ tôi mô phỏng trường phái đại dễ dãi, đại bông phèng của các ông…”

Cám ơn ông về bài thơ mô phỏng “trường phái đại dễ dãi, đại bông phèng…”, và tôi cảm nhận nó rất hay vì nó được viết ra từ chiếc máy tự động Trần Mạnh Hảo, một bài thơ con cóc như thế thì tuyệt cú mèo, không có từ ngữ nào đủ để khen!

Rất tiếc, khai sinh của nó thì hơi tệ, vì nó được sinh ra từ một sự hiểu nhầm, đọc không tới nơi tới chốn, nên nó mang số phận của kẻ “sinh nhầm”.

“Những gì tạo ra bằng sự dễ dãi hầu như rất ít giá trị

Thơ viết một cách dễ dãi, linh tinh, tào lao chi khươn như trường phái viết như một chiếc máy tự động phi tâm hồn phi truyền cảm phi ý tứ phi hàm súc như trường phái thơ các ông đang theo, tôi xin lấy cả mặt trăng liềm đang nghiêng qua cửa sổ phòng tôi ngay lúc này mà cá với ông rằng, những ngữ thơ đó hoàn toàn vô giá trị.,.”

Ý này ông hoàn toàn đúng, tôi xin mượn bài thơ của ông để chứng minh cho mệnh đề rất ư “chân lý” của ông (Những gì tạo ra bằng sự dễ dãi hầu như rất ít giá trị):

CON CÓC CỦA ĐỜI TÔI

Ơi những con cóc Làng Chiền vẫn ồm ộp thơ tôi
Ồm ộp cả đời tôi những vần thơ cóc cáy
Những con cóc chết vẫn phơi trong lòng tôi nỗi ngoại tình nhái bén
Ai chết rồi biến thành cóc cho tôi
Kìa thơ tôi nhảy trên đường làng đớp mối
Con giun ơi hãy canh giữ cho hồn tôi những con cóc bữa ăn của cậu ông trời nghèo khổ xù xì thiên lương núp gầm giường thế sự

Những con cóc canh giữ tuổi thơ tôi tháng ba cả đất trời giao hợp cóc
Những con cóc dạy thơ tôi úp thìa, dạy thơ tôi sáng tạo nòng nọc chữ
Cóc chết rồi một trăm năm tôi vẫn quay hồn về làng cũ để thương tâm

Cóc khóc đêm đêm đẫm lệ dế mèn cố hương ơi lầm lũi 
những người đàn bà ăn thịt cóc thay cơm nhảy chồm chồm ra ruộng cấy
Làng Chiền của em nâu da cóc bọc tâm hồn diễm lệ 
Tôi khóc rống lên lời sông Đáy thủy triều nứng mưa nguồn em tái giá

Mai này chết đi cho hồn tôi về Làng Chiền canh giữ những con chó cái mồ côi chồng đêm đêm hóa bướm

Cho tôi làm con cóc tía của đời tôi
Hồn tôi cũng ăn giun ăn mối ăn kiến mà trường tồn cùng Làng Chiền với cóc
Tôi khóc nấc lên khúc thi ca Automatic Làng Chiền

Hết phỏng thơ Automatic tân…con cóc…hậu …con cóc…
Xin ông Liêu Thái thương cho chúng tôi mà cho mấy công án “phê bình phán rơm” ạ.

Kính tặng ông Trần Mạnh Hảo bài thơ này! Và kính mong ông hãy cứ từ tốn chờ tôi viết bài về “phán rơm”, ông cũng nhớ đọc thật kỹ câu cú của tôi, ngỏ hầu khỏi phải rơi vào tình trạng hiểu nhầm khái niệm, suy diễn lệch lạc – một tình trạng không đáng có và tuyệt nhiên không được có ở người viết phê bình văn học!

Quảng Nam, 21/6/2012

L.T

(http://tienve.org)