Nghị luận tác phẩm "Gai" của Mai Văn
Phấn
Trần Thu Quỳnh
Từ học cấp hai các em đã
được làm quen với "Con chào mào" của Mai Văn Phấn, đến cấp ba các em
có dịp tìm hiểu tác phẩm "Gai". Đây là một bài thơ rất độc đáo, tiêu
biểu cho phong cách sáng tác của ông. Nghị luận tác phẩm "Gai" của
tác giả Mai Văn Phấn để hiểu hơn về phong cách sáng tác của nhà thơ.
Bài nghị luận 1:
Thế giới nghệ thuật trong thơ Mai Văn Phấn là
một cấu trúc đa dạng, phức tạp và liên tục biến đổi. Với bài thơ "Gai"
một bài thơ giàu tính chiêm nghiệm và triết lý của nhà thơ chúng ta sẽ thấy rõ
được mối quan hệ khăng khít giữa quá trình sáng tạo của người nghệ sĩ với thành
quả nghệ thuật đạt được.
Sớm
Hái bông hoa hồng
Chiều
Gai cào mộng mị
Bốn câu thơ đầu tiên là hình ảnh tương phản
sớm/ chiều, hai khoảng thời gian khác nhau. Sớm là lúc hái bông hoa hồng, gặt
hái những thành quả đẹp đẽ của thiên nhiên mang lại; nhưng đến chiều gai cào
trong mộng mị, là lúc phải gánh chịu những tổn thương, mất mát.
Sẹo
Lên xanh biếc thế
Gai
Trong hồn đơm hoa
Nhưng chính trải qua những đau thương, mất mát
khiến da phải lên sẹo, tổn thương thì cuối cùng sẽ nhận được thành quả ngọt
ngào “trong hồn đơm hoa”. Ở đây tác giả đã sử dụng những hình ảnh ẩn dụ
độc đáo “gai” là tượng trưng cho những chông gai, trắc trở, những thử thách đặt
ra trong cuộc sống hàng ngày. “Hoa” là hình ảnh ẩn dụ cho những thành công, may
mắn trong cuộc sống. Chỉ khi trải qua những khó khăn, trắc trở con người mới có
thể đạt được được những điều đẹp đẽ của cuộc sống. Sự trở lại của hình ảnh bông
hoa ở câu thơ cuối cùng làm cho ý thơ được cân đối hài hoà, nó nhắc khéo về quá
trình sáng tạo của người nghệ sĩ. Người nghệ sĩ luôn có tâm hồn tràn ngập cái
đẹp, sự sáng tạo không ngừng nghỉ để có thể chinh phục được những điều đẹp đẽ
của cuộc sống.
Bài nghị luận 2:
Bài thơ "Gai" của tác giả Mai Văn
Phấn là một thi phẩm độc đáo. Ngay từ nhan đề tác phẩm Gai đã là hình ảnh ẩn dụ
cho rất nhiều điều ý nghĩa về cuộc sống. Gai trong tác phẩm này là những chiếc
gai trên cây hoa hồng. Hoa hồng đẹp nhưng vẫn có những gai nhọn. Những chiếc
gai có thể gây chảy máu nếu vô tình chạm phải. Nhưng chỉ khi dấn thân, đối diện
với những chiếc gai tua tủa ấy thì con người mới có thể ngắt được những bông
hoa tươi đẹp.
Sớm
Hái bông hoa hồng
Chiều
Gai cào mộng mị
Hình ảnh tương phản giữa hai hành động diễn ra
trong hai không gian khác nhau. Sớm thì hái bông hoa hồng, chiều thì gai cào
trong mộng mị. Đó chính là hoạt động sáng tạo nghệ thuật của người nghệ sĩ. Gai
và hoa chính là những hình ảnh ẩn dụ cho một bên là thành quả nghệ thuật và một
bên là những chông gai trắc trở trải qua. Sáng tạo nghệ thuật của người nghệ sĩ
không hề đơn giản, nhà thơ, nhà văn phải liên tục chắt lọc, tìm tòi, từ hàng
tấn quặng ngôn từ mới có thể lấy được một từ ngữ đắt giá. Quá trình đó có thể
gây ra những tổn thương, mất mát và đó chính là những chông gai mà người nghệ
sĩ cần trải qua. Thành quả đạt được vô cùng ngọt ngào.
Sẹo
Lên xanh biếc thế
Gai
Trong hồn đơm hoa
Bốn câu thơ cuối cùng cũng là những hình ảnh vô
cùng độc đáo và gợi ra nhiều tầng bậc ý nghĩa. Sẹo ở da do gai nhọn đâm vào
nhưng không hề gây đau, không hề khó chịu mà còn lên xanh biếc, gai từ trong
cành và cũng trong hồn đơm ra hoa. Bài thơ sử dụng những hình ảnh ẩn dụ nhiều
tầng bậc, ngôn ngữ giàu sức gợi đặc biệt là thể thơ tự do, ngắt nhịp linh hoạt,
độc đáo, một số các từ ngữ như sớm, chiều, sẹo, gai được ngắt riêng thành từng
câu thơ gợi ra chiêm nghiệm độc đáo trong lòng độc giả. Bài thơ khá tiêu biểu
cho những nét đặc trưng trong thơ của Mai Văn Phấn, hồn thơ rộng mở, khoáng đạt
và có nhiều tầng bậc ý nghĩa về cuộc sống.
Bài nghị luận 3:
Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến khi bàn luận về thơ
Mai Văn Phấn đã viết rằng: “Nếu có một nhà thơ nào đó đang luôn tự đổi mới thơ
mình và phá vỡ các nhịp nhiệu mòn cũ trong các thể nghiệm thơ hôm nay, theo
tôi, người đó phải là Mai Văn Phấn.” Thơ của Mai Văn Phấn là như vậy, luôn có
những đặc điểm riêng khiến người ta vừa đọc một lần đã ghi nhớ. Bài thơ “Gai”
của ông cũng là một trong những tác phẩm như vậy.
Ngay từ tựa đề, “Gai” đã gợi ra cho chúng ta
nhiều những suy nghĩ, những liên tưởng thật ấn tượng. Gai là biểu tượng cho sự
gai góc, cứng rắn, mạnh mẽ của con người. Còn đối với tác phẩm “Gai” của tác
giả Mai Văn Phấn, tác giả đã tập trung vào miêu tả những chiếc gai của loài hoa
hồng. Hoa hồng đẹp, kiêu hãnh là vậy nhưng lại được bao bọc xung quanh bởi gai nhọn.
Gai nhọn tua tủa đâm ra khiến con người ta phải rỉ máu mỗi khi chạm vào hoa
hồng. Thế nhưng, vượt qua được những khó khăn, đau đớn ấy thì con người mới có
thể giữ được vẻ đẹp của hoa hồng cho riêng mình.
Sớm
Hái bông hoa hồng
Chiều
Gai cào mộng mị
Không gian như được vẽ ra với hai không gian
tương phản, đối lập với nhau là thời gian sáng và tối. Hai không gian tương
phản như tương trưng cho những điều mà người nghệ sĩ cống hiến cho cuộc đời
nghệ thuật của mình. “Hái hoa hồng” là ẩn dụ cho những thành công, những giải
thưởng mà người nghệ sĩ đạt được trong cuộc sống của họ. Là những điều mà người
đời nhìn thấy được khi nói về họ. Nhưng ẩn đằng sau những hào quang rực rỡ ấy,
người nghệ sĩ đã phải nếm trải biết bao nhiêu đắng cay, khổ cực, thậm chí là cả
những lúc phải đánh đổi bằng máu và nước mắt để đạt được thành công ấy. Nếu như
buổi sáng là thời gian để họ tỏa sáng, thì khi trời đã tối là thời gian để họ
rèn luyện mình đạt được những thành công đó. Sáng tạo nghệ thuật là cả một quá
trình cần sự cố gắng không ngừng nghỉ. Các nhà văn, nhà thơ không những chỉ tìm
nguồn cảm hứng cho thơ của mình, mà còn phải không ngừng trau dồi vốn từ vựng,
vốn tri thức của mình. Thế nhưng, những trái ngọt mà họ gặt hái được là không
thể phủ nhận.
Sẹo
Lên xanh biếc thế
Gai
Trong hồn đơm hoa
Những vết sẹo được tạo nên bởi gai nhọn không
chỉ làm cho con người đau đớn, mà còn ngược lại làm con người càng ngày trở nên
mạnh mẽ, gai góc để đối diện với cuộc đời sóng gió ngoài kia. Những chiếc gai
của con người sẽ mọc lên từ những vết sẹo ấy của bản thân mình. Những chiếc gai
ấy không chỉ có công dụng làm đau người khác, mà còn để bảo vệ vẻ đẹp của bông
hoa ấy. Gai từ trong cành và cũng trong hồn đơm ra hoa.
Bài thơ sử dụng những hình ảnh ẩn dụ nhiều tầng
bậc, ngôn ngữ giàu sức gợi đặc biệt là thể thơ tự do, ngắt nhịp linh hoạt, độc
đáo, một số các từ ngữ như sớm, chiều, sẹo, gai được ngắt riêng thành từng câu
thơ gợi ra chiêm nghiệm độc đáo trong lòng độc giả. Bài thơ khá tiêu biểu cho
những nét đặc trưng trong thơ của Mai Văn Phấn, hồn thơ rộng mở, khoáng đạt và
có nhiều tầng bậc ý nghĩa về cuộc sống.
Có thể nói rằng bài thơ “Gai” đã cho chúng ta
thấy được chân thật những đặc điểm nổi bật của thơ ca Mai Văn Phấn. Tác phẩm
cũng trở thành một trong những tác phẩm nổi bật của thơ ca hiện đại Việt Nam.
(Nguồn: Trạm Văn Học - https://tramvanhoc.com)
Tranh của Rafal Olbinski (Ba Lan)