Մայ Վան Ֆան - Mai Văn Phấn

Թարգմանված ռուսերենից : Վաղրամյան Արմինե

Перевод с русского на армянский: Арминэ Ваграмян

Գրող Վաղրամյան Արմինե

Писательница Арминэ Ваграмян

«ԹԱՓՈՆՔԻԺԱՄԱՆԱԿԸ»

Գլուխ VIII՝. ԵՐԱԶ

 Մարդիկ շտապում են պատսպարվել մթության մեջ, նայում են դանդաղ ու հանդարտ հոսացող կարմիր գետին։ Նրանց սրտերը տագնապով ու խանդավառությամբ բաբախում էին իրենց կրծքում։ Անհվստահելի հարցերը արագորեն տարածվում են ողջ գիշերվա մեջ, ինչպես մեծ ճակատամարտի պատրաստվելու գաղտնի հրամանը:

ԱՐԴՅՈ՞Ք ԱՐՅԱՆ ԼՈԳԱՆՔՈ՞Վ ԵՆՔ ՎՃԱՐԵԼՈՒ ԱՄԵՆ ԻՆՉԻ ՀԱՄԱՐ։ 

ԱՐԴՅՈ՞Ք ԿԽԵՂԴՎԵ՞Ն ՄԵՐ ԿՅԱՆՔԵՐԸ ԲՈՍՈՐԱԳՈՒՅՆ ԾՈՎՈՒՄ։

Արյունը շարժվում է հանդարտ, աստիճանաբար, ողորմած, խաղաղ, ինչպես քնած երեխայի շունչը։ Արյունը դիպչում է տիեզերքին, պատմական հուշարձաններին, ինչպես քարերի վրայով սողացող հսկա պիթոնը։ Այն նման է խոտի վրայով գլորվող գնդակի։ Արյան կաթիլները կանչում են միմյանց, որ միաձուլվեն մի տեղ և թափվեն դեպի ներքև:

 Կավիճ, որը վերջերս դրվեց գրատախտակի կողքին։ Արյունը գալիս է բացելու գիտակցությունը, արթնացնելու ուղեղի խորքերը՝ հստակ մտածելու համար, որպեսզի յուրաքանչյուր մարդ, ինքն իրեն ընդունելով, վերցնի կավիճը և սկսի  տառը տառի ետևից գրել, սովորի, թե ինչպես վստահորեն կարդալ պարզ արտահայտություններ, կարողանալ գրել Հայրենիքի և սեփական անունը:

Արյունը վերադառնում է այն ժամանակ, երբ ծառերը ծաղկում են և պտղաբերվում: Բրնձի հասկերը թեքվում են դեպի գետին: Բատատն արդեն մեծացել է։ Եգիպտացորենը հասունացել է։ Փետրավորները և նախիրը հարթ ու փայլուն են: Ձկները խաղում են գետերում, առվակներում և լճերում: Արյունը մատով անց է կացնում սածիլների վրայով՝ ստուգելով բերրի հողի եգիպտացորենի յուրաքանչյուր հատիկը։

Արյունը մեղմորեն հոսում է մամռե ծածկոցների վրայով, օրորում է մոլախոտերի ցողունները։ Այն ստիպում է հողին դողալ, ինչպես օձաձուկն ու որթատունկը, որոնց վրա աղ են ցանում նախքան կտոր-կտոր անելը: Արյունը հանդարտ լցնում է ամեն ինչ՝ իր հետ բերելով երազանքների ուժն ու սրբությունը։  Մի ժամանակ դասակներն ու ջոկատները թաղվել էին հրետանային կրակով։ Այժմ նրանք հառնում են հողից, որպես հատուկ քողարկող զորքեր։ Նրանք, ինչպես առաջ, երթով են գնում իրենց գյուղերը, որտեղ նրանցից յուրաքանչյուրը գտնում է իր նախկին տունը։ Ինչ-որ հրաշքով նրանց հարազատներից ու հարևաններից ոչ ոք ոչ մի տեղ չի անհետացել։ Նրանց վերադարձի պատվին պատրաստված ուտելիքի սկուտեղները ոչ թե հիշատակի օրվա ընծաներ են, այլ սովորական տեղական սնունդ՝ խեցգետնի ապուր ջուտով ու բանջարեղենով և կլոր սմբուկի թթու:

Հոսող արյունը քլորոֆիլով է լցնում ծառերի պսակները, տատանում ու թափահարում։ Տրամադրությունները սկսում են փոխվել, թմբիրի մեջ գտնվող մարդիկ արթնանալու համար ապտակում են իրենց այտերին, սովորական անտարբերությունը հանկարծ դառնում է կիրք: Թռչնի ձայնը թևածում է դեպի վեր՝ ազդարարելով երկրի ներսում եղած անսովոր շարժման մասին: Որդը փորձում է ավելի խորանալ, հողը թուլացնելու համար՝ այն դարձնելով ավելի փափուկ։ Կանաչ գորտը, տենելով լուսնի լույսը, մեղմ ձայնով կանչում է մորը: Ճայերը կանչում են  իրենց սիրահարներին, կտրելու անցնելու օվկիանոսը:

Վաղաժամ պոկված անհաս պտուղները, վերադառնում են ծառերի ճյուղերին՝ սպասելով այն օրվան, երբ նրանք կդառնան բուրավետ ու քաղցր: Թռչյուններից կտցահարված, որդերից փչացած ծաղիկներն ու պտուղները, դողդողում են, վերածնվում։ Հատված ծառերը բնական ձևով նորից ետ են աճում: Ծառի խեժը հոսում է փտած գերանների միջով՝ տարածությունը լցնելով նոր տերևների հոտով, արմատների ծանոթ կծու բույրով։ Յուրաքանչյուր ծառ հարգված և պաշտպանված է որպես կենդանի էակ: Յուրաքանչյուր ոք ձեռք է բերում ազատություն, մարդու իրավունքներ և արժանապատվություն։ 

ԾԱՌԵՐՆ ՈՒ ՄԱՐԴԻԿ ԱՊՐՈՒՄ ԵՆ ՄԻՄՅԱՆՑ ՀԱՄԱՐ՝ ՀԶՈՐ և ԱՌՈՂՋ:

Թռչունների ու կենդանիների երամները, որոնք ողջ են մնացել, վերադառնում են նոր արյուն ստանալու. այդպես են  հանդիպում հարազատների հետ իրարանցումից և բաժանումից հետո։ Նրանք իրենց հետ բերում են կտրված պոչեր, կոտրված կտուցներ, եղջյուրներ, ժանիքներ, որսի ժամանակ սպանված իրենց ցեղակիցների ճանկերը: Դրանք  դրեցին գետի հոսանքների մեջ, ծնկի եկան ու խոնարհվեցին ակնկալիքով։ Արյունը եկել ու ուրախանում է վերածնված բրդով ու փետուրներով։ Այն  ջերմացնում է յուրաքանչյուր բջիջ, քրտնածորան, մաշկածածկույթ։

Արյունը կենդանիներին բաց է թողնում վայրի բնություն, թռչունները թռչում են երկինք: Այն օվկիանոս է արձակում տարբեր ծովային կենդանիներ, ջրիմուռներ, պլանկտոններ: Բոլոր թռչուններին հնարավորություն է տալիս, մրցակցելով իրար հետ, ձու ածել, ուտելիք հայթայթել, ջրում զվարճանալ:

Բոլոր մարդիկ, նրանց  թվում՝ և ես, սկսեցին խորը շնչել՝ դադարելով վախենալ։ Հանկարծ պարզվեց, որ մենք բոլորս ունենք նույն արյան խումբը։ Մենք անշարժ պառկում ենք՝ թույլ տալով, որ տաք կարմիր գետը հոսի մեր միջով։ Ես դեռ նույնն եմ մնում, բայց այս երեկո ես ուրիշ եմ՝ անկախ և ազատ, ինչպես միջատ, ինչպես գազան, երջանիկ, ինչպես ձուկը ջրում և ինչպես թռչունը երկնքում:

Май Ван Фан

Перевод Ли А. В.

Редакторы Г. М. Умывакина, А. И. Стрелецкая

Время утиля

Глава VIII: СОН

Люди спешат, чтобы укрыться в темноте, они глядят на алую реку, текущую медленно и спокойно. Сердца у них в груди бьются тревожно и восторженно. Недоверчивые вопросы быстро разносятся в ночи, как тайный приказ приготовиться к великой битве. Оплатим ли мы за всё кровавой баней?  Утонут ли наши жизни в багровом море?

Кровь движется безмятежно, постепенно, милосердно, мирно, подобно дыханию спящего ребёнка. Кровь дотрагивается до космоса, до памятников истории, словно гигантский питон, ползущий по камням. Она подобна мячу, который катится по траве. Капли крови зовут друг друга слиться в одно целое и стечь в низину.

Мел, который недавно положили рядом с доской. Кровь приходит, чтобы отворить сознание, пробудить глубины мозга для ясного мышления, чтобы каждый человек, познав себя, взял в руки мел и стал писать букву за буквой. Чтобы научиться уверенно читать простые фразы. Уметь написать название своей Родины и своё собственное имя.

Кровь возвращается в то время, когда цветут деревья и завязываются плоды. Колосья риса клонятся к земле. Батат уже вырос. Кукуруза созрела. Скот и птица гладкие и лоснящиеся. В реках, ручьях и озёрах играет рыба. Кровь проводит пальцем по посевам рассады, проверяя каждое зернышко кукурузы в плодородной земле.

Кровь нежно струится по моховым покровам, колышет стебельки сорняков. Заставляет землю содрогаться, подобно угрям и вьюнам, которых посыпают солью перед тем, как резать на куски. Кровь безмятежно заполняет всё, принося с собой силу и святость снов. Когда-то взводы и отряды были погребены миномётным огнём. Сейчас они восстают из земли, как особые маскировочные войска. Они всё так же идут строем, они возвращаются в свои деревни, где каждый из них находит свой прежний дом. Каким-то чудом никто из их родственников и соседей никуда не исчез. Подносы с едой, приготовленной в честь из возвращения, - это не подношение в день поминовения, а обычная местная еда: крабовый суп с джутом и овощами и маринованные круглые баклажаны.

Текущая кровь наполняет хлорофиллом кроны деревьев, раскачивает, отряхивает их. Настроения начинают меняться на противоположные, люди в трансе хлещут себя по щекам, чтобы очнуться, привычное равнодушие внезапно становится страстью. Голос птицы устремляется вверх, возвещая о необычном движении внутри земли. Червь старается закопаться поглубже, чтобы разрыхлить почву, сделав её мягче. Зелёный лягушонок увидел лунный свет и нежным голоском зовёт маму. Крачки зовут своих возлюбленных пересечь океан.

Недозрелые плоды, преждевременно сорванные, возвращаются на ветви деревьев в ожидании того дня, когда они станут ароматными и сладкими. Цветы и фрукты, попорченные червяками и поклёванные птицами, подрагивают, возрождаясь. Спиленные деревья естественным образом вырастают обратно. Древесная смола течёт сквозь гнилые бревна, наполняя пространство запахом новых листьев, знакомым пряным ароматом корней. Каждое дерево уважают и защищают как живое существо. Каждый обретает свободу, права человека и достоинство. Деревья и люди живут друг для друга - могучие и здоровые.

Стаи птиц и зверей, которые выжили, возвращаются, чтобы получить новую кровь: так встречают родных после смуты и разлуки. Они принесли с собой  оторванные хвосты, отломанные клювы, рога, клыки, когти своих собратьев, убитых на охоте, сложили их близ речных потоков, преклонили колени и пали ниц в ожидании. Кровь пришла и радуется возрождённой шерсти и перьям. Согревает каждую клетку, потовые железы, кожные покровы.

Кровь отпускает зверей на волю, в дикую природу, птицы взлетают в небо. Выпускает в океан разную морскую живность, водоросли, планктон. Даёт всем птицам возможность наперегонки нести яйца, добывать корм, резвиться в воде.

Все люди, и я вместе с ними, начали дышать глубоко, перестав бояться. Внезапно оказалось, что у нас у всех одна и та же группа крови. Мы лежим неподвижно, позволяя жаркой красной реке течь через нас. Я всё ещё остаюсь собой, но этой ночью я какой-то другой. Независимый и свободный, как насекомое, как зверь. Счастливый, как рыба в воде и как птица в небе.