Văn chương và mũ mão chính trị

(Trao đổi về bài “Thơ Việt Nam đương đại, buổi ra đi và trở về” của Mai Văn Phấn và các comment trên Da Màu/damau.org)



Tranh của Rafal Olbinski
 

Đoàn Linh

Tôi thuần túy chỉ là một độc giả của Da Màu và rất hoan nghênh chủ trương của trang web văn chương này khi “Da Màu chủ trương một diễn đàn văn chương không biên giới, một diễn đàn mở rộng cho mọi khuynh hướng sáng tác, mọi tác giả, mọi khai phá đúng nghĩa. Da Màu chủ trương một nền văn chương Việt Nam không đặt trọng tâm và không lệ thuộc vào một thể chế chính trị nào. Da Màu là một mô hình tiên phong chủ xướng một đối thoại tự do giữa các ngôn ngữ, đặc biệt là giữa những ngôn ngữ bên lề và những ngôn ngữ có thế lực kinh tế và chính trị”.

Thế nhưng, hôm nay cứ ngờ ngờ ngợ ngợ lẩm nhẩm mấy comment của bạn đọc về bài viết “Thơ Việt Nam đương đại, buổi ra đi và trở về” của Mai Văn Phấn. Tưởng như các bạn (từ TT, Phạm Ngọc Thái, Cao Thành Minh, rồi Hoàng Thị) đều ít nhiều bộc lộ hằn học xúc xiểm, dè bỉu cái gọi là Hội Nhà Văn VN, và từ  thành kiến/ tiên kiến này mà buộc mà ràng mà cùng nhau thổi chung hồi kèn xung trận xóa sổ, bôi lem luốc cho bằng được các nhà thơ VN có tên trong HNVVN. Xin trích dẫn một số giọng điệu nguyên gốc:

- Chắc hẳn tác giả lớn lên dười mái trường XHCN, nên có cách phân đoạn lịch sử thi ca theo lối kinh tế chính trị  Mác-Lê: “Từ khi chủ nghĩa tư bản độc quyền chuyển thành chủ nghĩa tư bản tiêu dùng đã xuất hiện chủ nghĩa Hậu hiện đại.” (TT).

- Hay là người ở Hà Nội biết nhiều về thơ Mỹ thế kỷ 21 hơn là người sống ở Mỹ? (CTM).

- … chứ đừng lấy nghị quyết của HNVVN như kiểu xây dựng “người tốt việc tốt” làm chuẩn mực để bàn? (PNT).

-  …sự thực nó quá sáo mép mà không ít các vị Hội nhà văn đại trà  của ta dùng tới mấy mươi năm nay, nó khó tiêu hoá lắm rồi. Sự thực bây giờ nhiều bài bình luận đăng trên báo Văn nghệ của HNVVN… (Hoàng Thị).

Đọc những trích đoạn trên, tôi tự hỏi, giá như MVP hiện thường trú ở Pháp, Mỹ, Canada… liệu có bị đá lăn lóc dưa như trên không? Và tôi tự trả lời: chắc chắn là không, 1000% không… Vừa qua, đôi lời của Chân Phương chú thích về sự dốt nát của những trí thức VN thông qua hình ảnh “mù chột”… “trong xứ sở của những người mù về thông tin và kiến thức… bọn chột lý luận sẽ làm vua” (CP - Cái Chết của Chủ Nghĩa Hậu Hiện Đại và Xa Hơn) đã khiến bàn dân phẫn nộ, hôm nay thêm Cao Thành Minh với một câu hỏi treo lên nhạo báng Hay là người ở Hà Nội biết nhiều về thơ Mỹ thế kỷ 21 hơn là người sống ở Mỹ? Ôi chao, thế nào là một “diễn đàn văn chương không biên giới, không đặt trọng tâm và không lệ thuộc vào một thể chế chính trị nào…”.

Tôi xin thưa nhỏ: Hội, một từ Hội viết hoa của các nhóm ngành nghề đều có những sai lầm, đấu đá, xôi thịt, phe nhóm… không nhất thiết là HNVVN. Tuy nhiên, không vì thế mà TẤT CẢ hội viên đều xấu xa, xôi thịt... Vẫn còn đấy những tác phẩm của số ít “hội viên”, những tấm lòng, những tư duy tiến bộ… MVP, lớn lên dưới Miền Bắc XHCN, dĩ nhiên đấy là thực, nhưng xin mời xem lại 8 tập thơ đã xuất bản của ông (từ Giọt nắng, Gọi xanh, Cầu nguyện ban mai, Nghi lễ nhận tên, Vách nước, trường ca Người cùng thời, Hôm sau, và đột nhiên gió thổi) có câu nào đoạn nào nhằm tụng ca chế độ… MVP đã lạnh lùng phê phán những “đạo mạo” kiểu như:  Đạo mạo thở mùi hôi vào miệng người khác/ Đạo mạo bọc nhầm một chiếc răng sâu/ Đạo mạo tiểu tiện nơi công cộng/Đạo mạo xụt xịt trong khăn mùi xoa/ Đạo mạo chỉnh lại con c... trong túi quần nơi hội họp (Bài học).

Thế nhưng Hoàng Lan – hy vọng cô/bà này là thi sĩ thứ thiệt!  – cho rằng “Mai Văn Phấn làm thơ không ra hồn”!!! Tôi cùng mù mụ mù mờ Mr. Phạm Ngọc Thái có bao nhiêu bài văn/thơ được giới thiệu trên văn đàn thế giới mà cho rằng Hà Nội - VN cứ là… khù khờ với lừ đừ ông từ vào đền?. Bùi thi sĩ ra đi còn dặn lại với nhân gian:

Bắt chước ông Khổng Tử

Con chim thì ta biết nó bay

Con cá thì ta biết nó lội

Thằng thi sĩ thì ta biết nó làm thơ

Nhưng thơ là gì

Thì đó là điều

Ta không biết

(Sa Mạc Trường Ca- Bùi Giáng)

Tôi không biết nhiều về MVP chỉ biết MVP làm thơ và thơ là..thơ ( mời đọc các tác phẩm của MVP được đăng tải trên tienve.org - một trung tâm văn học và nghệ thuật trên mạng lưới thông tin toàn cầu,  (http://www.tienve.org/home/authors/viewAuthors.do?action=show&authorId=138)

“Sống ở Mỹ” e chừng bữa cơm nhiều thịt hơn chứ chữ nghĩa, tri thức, tư duy thì rằng chưa biết anh Hải ngoại hay anh mít đặc An Nam, mèo nào cắn miu nào… Tôi nhớ cha ông vẫn dạy “gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau” và buồn, vì cá biệt trong số những người ra đi cứ bôi mặt mang “nhãn Mỹ/ Tây” mãi chực chờ đấu đá mấy con gà VN cùng mẹ!!! Thái độ này, tôi nghĩ là THIẾU TRUNG THỰC, THIẾU KHÁCH QUAN VÀ PHIẾN DIỆN vì xuất phát điểm là MỘT KỲ THỊ CHÍNH TRỊ, DÙNG CHÍNH TRỊ QUÀNG CỔ VĂN CHƯƠNG CHO MỌI TÁC GIẢ.

Ý thứ hai là nội dung các comment tập trung phê phán bài viết là thiếu lập luận chứng cứ, không xứng đáng là một nhận định mới mẻ to lớn gì khi nhận diện văn học đương đại, viết lý luận phê bình là dở… Tôi có thể đồng ý một vài điểm trên chỉ xin nhắc quý bạn mấy điểm nhỏ:

+ MVP chưa hề ghi đây là bài Phê bình, Tiểu luận chi chi cả, mà nên hiểu chỉ là ý kiến ngắn về thơ VN đương đại (trong một hội thảo nào đó?). Chưa sâu sắc,  chưa đầy đủ thì nào có... tội tình gì mà đổ vấy những XHCN với nghị quyết Đại hội…

+ Trong bối cảnh Việt Nam, việc đề xuất của MVP thực sự là nhạy cảm, mạnh mẽ chứ không hề như giọng nhiễu nhại của HT: “…Thì đâu phải là mạnh dạn đề xuất? Cái kiểu viết ra vẻ “tân tiến cải cách…” sự thực nó quá sáo mép mà không ít các vị Hội nhà văn đại trà  của ta dùng tới mấy mươi năm nay, nó khó tiêu hoá lắm rồi. Sự thực bây giờ nhiều bài bình luận đăng trên báo Văn nghệ của HNVVN… cũng đều rưa rứa thế cả..”.

Xin thưa, việc đăng đàn bàn thảo về các chuyên đề về các trường phái chủ nghĩa hiện vẫn chưa phải là chú tâm của HNVVN, việc sử dụng các bài báo canh tân trên các mặt báo truyền thông chưa nhiều nên là “Sẵn sàng hội nhập để không có ngoài/ trong lề, trong/ ngoài nuớc bằng việc cho công bố những tác phẩm hay & mới. Sẵn sàng đối thoại công khai bình quyền với các chủ trương/ trường phái/ nhóm thơ trên các mặt báo và phương tiện truyền thông, đồng thời chọn tác phẩm tiêu biểu đưa vào nghiên cứu ở các trường đại học”… không hề là tào lao và cửa miệng. Chính xác là một thiết tha đề nghị có tâm của thi sĩ.

Ý thứ ba là quan điểm thẩm mỹ của từng tác giả, có lẽ chúng ta không cần bàn sâu làm chi cho sâu rộng trong một comment vì đơn giản KHÔNG AI CÓ THỂ DẠY AI. Nếu MVP thích ông Frederick Turner và “chủ nghĩa Cổ điển mới”… thì nào có tội gì. Tôi nghĩ ít nhất cũng sạch & đẹp hơn cái kiểu Dung Nham đem vãi phân với bày đầy đủ bộ đồ sinh dục lòng thòng nhầy nhụa vào thơ, như một cách làm mới “ thi ca tiếng Việt “? Hỡi ôi!

Ý cuối cùng xin thưa với cô/bà Hoàng Lan. Tôi hoàn toàn đồng ý với TTTD (trích thơ nhăng cuội, không đầu chẳng cuối) rồi lớn tiếng phê phán. Rất mong HL hiển thị thi pháp bút pháp của mình bằng một bài thơ cụ thể và tôi xin hứa sẽ nghiền ngẫm bài thơ bằng một bài viết nhỏ – xin được công bố trên Damau để chúng ta có dịp ngắm nhìn/ hâm mộ tác giả - Ít nhất trong một văn bản cụ thể… Còn việc ngông cuồng nhảy lên bàn hò hét xô đẩy ai đó, đao to búa lớn cho rằng bài viết chưa bằng luận văn của HSPT thì ôi chao… HL đã nhìn đời chưa được nửa con mắt.  Thú thiệt, Đoàn Linh này chưa tin cái tài thơ của HL bằng đâu đó mấy bồ chữ của Chu Thần thi sĩ. Còn việc rêu rao “Mai Văn Phấn làm thơ không ra hồn thì viết lý luận phê bình sẽ ra cái gì” thì HOÀN TOÀN LÀ MỘT LUẬN ĐIỂM KHÔNG CHÍNH XÁC, chẳng qua là vơ quàng xiên xỏ cho thỏa cái tâm lục đục, thỏa cái hỉ nộ cá nhân vặt vặt!  Một nhà phê bình giỏi chưa hẳn là một nhà thơ hay và ngược lại. Tôi chưa nghe ai nói đến cái tài Bình bút của Tố Như, của Cao Bá Quát, Hồ Xuân Hương chỉ biết tất cả là… thi sĩ thứ thiệt. Cũng thưa với Phùng Nguyễn tiên sinh -  mà tôi ít nhiều hâm mộ - là không thề vào hùa để tuyên truyền một luận điểm phi luận chứng. Không thể lấy cái cá biệt mà gán cho tất cả…

Cuối cùng, Đoàn Linh tôi chỉ là khách qua đường, thấy việc bất bằng góp một tiếng nói. Hy vọng chúng ta là người đọc sách, trao đổi có văn hóa, khách quan, trung thực, đừng có suy diễn, chèn ép và vin vào cái mũ chính trị để chụp lên đầu thi ca này nọ những nghị quyết. Đối thoại là cần thiết nhưng không thể lợi dụng đục nước béo cò mà vu khống, xúc xiểm, dè bĩu, khinh thường người cầm bút khi họ viết với cái “ tâm” chân thực.

Xin được cảm ơn Da Màu đã cho tôi cơ hội phát biểu. Xin cám ơn tất cả bạn đọc.

SG, đêm 17/3/2010.

Đ.L

(Nguồn: damau.org)

____________